Onderzoekers meten dood hout in Rohrach, Vorarlberg

Beschermde Natura 2000-gebieden strekken zich uit rond de Rickenbachkloof in het noorden van Vorarlberg, aan beide zijden van de Oostenrijks-Beierse grens. Aan Oostenrijkse zijde werd in 1992 in de gemeenten Hohenweiler en Möggers (district Bregenz) het 50 hectare grote natuurbosreservaat Rohrach opgericht, waarbij elk bosbouwgebruik verboden werd. Sindsdien wordt de ongestoorde bosontwikkeling daar wetenschappelijk geobserveerd. De verzamelde gegevens zijn met name relevant voor de aanpassing aan klimaatverandering, waarbij de toestand van bossen en het duurzame gebruik ervan worden vastgelegd.

"eiland" voor zeldzame dier- en plantensoorten

Een eerste inventarisatie van de flora en fauna vond in de jaren negentig plaats onder leiding van de inmiddels overleden ecoloog Georg Grabherr en werd in 2022 in Rohrach herhaald. Deze keer is de inventarisatie dankzij de verdere ontwikkeling van de meetmethoden aangepast aan de huidige tijd. Volgens Miriam Simma van het regionale management is er nog geen gezamenlijke publicatie over het onderwerp verschenen, maar de afzonderlijke wetenschappelijke resultaten inspireren de experts nu al: na 30 jaar ongestoorde omstandigheden zijn in de Rohrach veel zeldzame vogels, insecten, schimmels en planten te vinden. In Vorarlberg werden voor het eerst 26 grote schimmels aangetroffen, waarvan 2 voor het eerst in Oostenrijk. Onder de kevers werden 34 soorten van de Rode Lijst aangetroffen, waaronder oerbosrelicten zoals de schorskever (Ceruchus chrysomelinus) en de slobeend (Prostomis mandibularis).

Dood hout is belangrijk voor gezonde bossen

Dat komt omdat er in het gebied juist continu hout aanwezig is dat in traditionele commerciële bossen nog te rigoureus wordt verwijderd: dood hout. De dode bomen en takken zorgen voor een leefgebied, ondersteunen de voedselkringloop, verminderen erosie en slaan tijdelijk koolstof op. Door intensief bosbeheer is dit belangrijke onderdeel van het ecosysteem afgenomen en daarmee ook de biodiversiteit van de bossen. Tegenwoordig is er een omslag in het denken: een bepaald percentage dood hout, meestal tussen de vijf en tien procent, wordt aanbevolen.

Het is echter bijzonder lastig om dood hout goed in de gaten te houden in natuurlijke bossen met overlappende stammen en dichte vegetatie. Hoe kun je zo'n 'jungle' missen? Precies dit onderwerp behandelde geodeet Jakob Galle in zijn masterscriptie op het gebied van fotogrammetrie aan de afdeling Geodesie en Geo-informatie van de Technische Universiteit Wenen. De man uit Salzburg baande zich een weg door de onbegaanbare en vochtige Rohrach met zijn zware laser in zijn bagage.

Nieuw algoritme voor laserdetectie van dood hout

Galle onderzocht de mogelijkheden voor de geautomatiseerde detectie van dood hout en vergeleek de tijdrovende veldmeting met de beproefde lijnbemonsteringsmethode ("Line Intersect"), de reeds ontwikkelde drone-gebaseerde laserscanmethode (ULS) en een nieuw algoritme voor terrestrische laserscanning (TLS) dat door Galle is ontwikkeld. Bij de TLS-aanpak worden puntenwolken met een hoge resolutie gebruikt om dood hout te detecteren op basis van geometrische kenmerken. Hiermee kan vervolgens de biomassa van dood hout in het gebied worden berekend.

Conclusie van Galle: De ULS-methode was efficiënt voor grootschalige kartering, maar minder efficiënt voor steekproefgebieden met kleinere of verborgen stammen. De grondlaser leverde gedetailleerdere metingen op, maar er ontstonden problemen in bosgebieden met dichte begroeiing en overlappende stammen. De lijnmonsters gaven een snel en eenvoudig overzicht, maar waren minder nauwkeurig en, net als handmatige veldregistratie, niet geschikt voor grote oppervlakken.

Volgens Galle ligt de oplossing in een gecoördineerde mix van methoden: "Een combinatie van ULS- en TLS-gegevens zou een uitgebreidere oplossing kunnen bieden door ULS te gebruiken voor grootschalige onderzoeken en TLS voor gedetailleerde analyses", aldus de wetenschapper. Dit zou niet alleen interessant zijn voor de monitoring van de natuurlijke bossen van Oostenrijk, maar in het algemeen voor grote bosgebieden zoals die beheerd worden door de Oostenrijkse Bondsbossen.