Algerije laat debat over Franse kernexplosies in de Sahara 65 jaar later herleven

In februari 1960 gaf generaal Charles De Gaulle opdracht tot de ontploffing van de eerste Franse atoombom in de woestijn van Zuid-Algerije. Die test was een demonstratie van macht, van de ‘ grootsheid ’ waarmee de held van het anti-nazi Frankrijk zijn presidentschap (1959-1969) wilde markeren. En het was ook een uiting van gewetenloos en onvoorwaardelijk kolonialisme, aldus critici. De toenmalige president van Frankrijk drong aan op de ontploffing van een kernbom van 70 kiloton in de atmosfeer, vier keer krachtiger dan die in Hiroshima. Dit met het oog op de nabijheid van de Algerijnse onafhankelijkheid, die de Parijse regering in 1962 eindelijk erkende na acht jaar bloedige koloniale oorlog. Frankrijk bleef tot 1966 ondergrondse atoomproeven uitvoeren in Algerije op grond van een geheime overeenkomst. Daarna verliet het land het Noord-Afrikaanse land, waarbij het een spoor van blijvende nucleaire besmetting achterliet en zo'n 40.000 burgers, voornamelijk nomaden, besmet raakten met de straling.

Te midden van een van de ergste diplomatieke crises met Parijs sinds de onafhankelijkheid, heeft de Algerijnse president Abdelmayid Tebboun gewaarschuwd dat het voor Frankrijk “dwingend” is om te stoppen met het “onder het tapijt vegen” van zijn verplichting om de gebieden te decontamineren waar het kernproeven op Algerijns grondgebied heeft uitgevoerd. De president vertelde eerder deze maand aan de Franse krant L'Opinion dat het noodzakelijk was om te voorkomen dat de huidige diplomatieke breuk met de voormalige koloniale macht "onherstelbaar" zou worden. Deze breuk werd nog verergerd door de erkenning van de Marokkaanse soevereiniteit over de Sahara door de Franse president Emmanuel Macron, die hij afgelopen oktober in Rabat uitsprak.

De escalatie tussen Parijs en Algiers is alleen maar toegenomen sinds Macron de kant van Marokko koos en voorstander werd van een autonomieplan voor de Westelijke Sahara. Algerije steunt het Polisariofront, dat de onafhankelijkheid van het gebied van de voormalige Spaanse kolonie verdedigt na een referendum over zelfbeschikking. De arrestatie en gevangenneming in november vorig jaar van de Frans-Algerijnse schrijver Bualem Sansal, een criticus van de regering-Tebboun, bij zijn aankomst op de luchthaven van Algiers, leidde tot bilaterale spanningen die in de voorgaande twee decennia niet waren voorgekomen.

Op de 13e, die samenviel met de 65e verjaardag van de eerste atoomproef, die plaatsvond in Reganne, 1.800 kilometer ten zuiden van Algiers, riep de voorzitter van het Algerijnse parlement, Ibrahim Bugali, Frankrijk op om een ​​“morele verbintenis” aan te gaan en officieel zijn verantwoordelijkheid te erkennen voor de “misdaden tegen de menselijkheid en het milieu” veroorzaakt door de 17 kernexplosies (4 bovengronds en 13 ondergronds) die in Algerije zijn uitgevoerd, aldus EFE.

“Deze donkere bladzijde uit de koloniale geschiedenis”

Tijdens een zeldzame herdenkingsbijeenkomst in het hoofdkwartier van het parlement herinnerde Bugali eraan dat de Fransen grote hoeveelheden radioactief afval hadden achtergelaten zonder de verontreinigde grond schoon te maken en dat ze ook hadden nagelaten een verslag achter te laten van de locaties van de verontreinigde locaties. "Deze donkere bladzijde uit de koloniale geschiedenis, die nog steeds schaduwen werpt, kan niet worden gesloten zonder dat Frankrijk zijn historische en juridische verantwoordelijkheid neemt", waarschuwde de voorzitter van de Nationale Volksvergadering.

In een geheim rapport van de Franse Commissie voor Atoomenergie, dat in 2013 openbaar werd gemaakt, werd de diameter van het gebied dat het zwaarst was getroffen door de besmetting die werd veroorzaakt door de eerste atoomtest, geschat op 150 kilometer. Ook werd gesteld dat de effecten van de radioactieve wolk waren gedetecteerd in delen van Afrika en Zuid-Europa. Vervolgens voerde Frankrijk ondergrondse testen uit in het Hoggar-massief, eveneens in het zuiden van Algerije. In 1962 ontstond er echter een groot radioactief lek in een gebied waar talrijke groepen nomaden en enkele sedentaire bevolkingsgroepen woonden, zo blijkt uit een militair rapport dat destijds als topgeheim werd beschouwd.

Ahmed Mahmudi, voorzitter van de Vereniging voor Slachtoffers van Franse Kernproeven, herinnert zich dat hij tijdens zijn militaire dienst in 1992 werd aangesteld om tunnels te bewaken waar atoomexplosies hadden plaatsgevonden. “Het was niet bekend dat het gebied besmet was en er zijn metalen platen gestolen. "Onze vereniging heeft 2.225 gevallen van kanker geregistreerd, met name leukemie", zei hij tijdens het evenement dat werd georganiseerd door het Algerijnse parlement, aldus het dagblad El Watan.

Ook de Algerijnse Raad van de Natie, het equivalent van de Senaat, stemde op 13 december voor een wetstekst die Frankrijk de "verantwoordelijkheid" oplegt voor het opruimen van de gebieden in de Sahara waar kernproeven zijn uitgevoerd. De Algerijnse minister van Milieu Nayiba Yilali zei dat “Frankrijk zijn historische, morele en juridische verantwoordelijkheden ten volle moet nemen bij de opslag van radioactief afval.”

De Algerijnse advocaat Fatma-Zohra Benbraham beschuldigt Frankrijk ervan “misdaden tegen de menselijkheid” te hebben gepleegd door Algerijnse burgers als “proefkonijnen” te gebruiken. "Algerije moet materiële en morele genoegdoening voor de slachtoffers verkrijgen", zegt deze juridisch historicus, die de geheime documenten heeft bestudeerd die door de Franse regering zijn vrijgegeven en die door het dagblad El Mujahid worden geciteerd. De advocaat pleit voor het toekennen van “compensatie aan overlevenden van kernproeven en de nakomelingen van de getroffen families.”

Nicolas Sarkozy had al in 2007, tijdens zijn presidentschap, geprobeerd een overeenkomst met Algerije te sluiten om onderzoek te doen naar radioactieve besmetting. In 2012 probeerde president François Hollande ook een oplossing te vinden voor het geschil over kernproeflocaties, waar de radioactiviteitsniveaus 65 jaar later nog steeds boven normaal zijn.

Kanker en aangeboren afwijkingen

Historici en maatschappelijke organisaties hebben de gevolgen van de Franse kernproeven in Algerije gedocumenteerd. Deze tests lieten een spoor achter van kankergevallen, mislukte zwangerschappen en aangeboren afwijkingen onder de burgerbevolking. Volgens een rapport van Le Monde is er onder de 545 slachtoffers die een schadevergoeding ontvangen (voornamelijk uit Frans-Polynesië, een andere locatie van Franse kernexplosies) slechts één Algerijnse burger. Het comité werd in 2009 opgericht en heeft een schadevergoeding ontvangen van slachtoffers van kernproeven . Ook Franse soldaten en ambtenaren die gestationeerd waren in de gebieden waar atoombommen tot ontploffing werden gebracht - elf van die explosies vonden plaats na de onafhankelijkheid van Algerije - werden getroffen. De autoriteiten blijven de meest vervuilde plekken in de woestijn afzetten. Deze plekken zijn alleen met beschermende maatregelen voor een korte periode toegankelijk.

"Als Frankrijk een [diplomatieke] verzoening voorstelt, zal dat niet mogelijk zijn als de kwestie van de nucleaire [experimenten] niet serieus wordt genomen", concludeert de Algerijnse historicus Hosni Kituni in verklaringen aan het EFE-agentschap. “Het klimaat is schadelijk. Wij verspillen onze tijd. "Het is essentieel om decontaminatie uit te voeren vanuit menselijk, moreel, politiek en militair oogpunt", zei president Tebboun in zijn interview dat in Frankrijk werd gepubliceerd. "We hadden het met de Amerikanen, de Chinezen of de Russen kunnen doen", zei hij, "maar Algerije moet het samen met Frankrijk doen om precies te weten waar de [radioactieve] materialen begraven liggen."