“A Real Pain”, een reis naar de wortels van trauma

Een echte pijn ***

door Jesse Eisenberg

Amerikaanse film, 1u30

Jesse Eisenberg maakte zelf een paar jaar geleden de reis naar Polen, in de voetsporen van zijn oudoom Doris, een overlevende van de Holocaust. Vervolgens vroeg hij zich af wat voor persoon hij zou zijn geworden als zijn hele familie niet uit het land was verdreven. Bij zijn terugkeer produceerde hij er een toneelstuk van, The Revisionist, dat hij in 2013 off-Broadway produceerde met Vanessa Redgrave, maar dat hij nooit tot film heeft kunnen bewerken.

Het was een advertentie voor een van deze 'herinneringsreizen', die georganiseerd werden voor Amerikanen om in de voetsporen te treden van hun familieleden die slachtoffer waren geworden van de nazi's, wat hem op het idee bracht voor deze roadtrip, die zowel grappig als ontroerend is. Het verhaal van twee neven die door het leven gescheiden zijn en elkaar weer ontmoeten op een reis in de voetsporen van hun grootmoeder Dory, die onlangs is overleden.

De personages van David (Jesse Eisenberg) en Benji (Kieran Culkin) zijn totaal tegengesteld. De eerste, eeuwig angstig en met machinegeweren bewapend, leidt een ordelijk leven in New York met een vaste baan in de digitale marketing, een appartement in Brooklyn, een vrouw en een schattig zoontje. De tweede is een soort flamboyante buitenstaander, die nog bij zijn moeder woont, zijn gesprekspartners evenzeer charmeert als irriteert en die zijn psychische kwetsbaarheid slecht weet te verbergen.

Een melancholische “buddy movie”

Wanneer ze hun kleine groep reizigers in Warschau ontmoeten, is het Benji die het licht aantrekt en de zaken onder controle krijgt, ook al betekent dit dat hij hun saaie Britse gids enigszins van streek maakt, die niet in staat is om met dit excentrieke personage om te gaan. In het eerste deel speelt Jesse Eisenberg met boosaardigheid en een flinke dosis Joodse humor, in de stijl van Woody Allen, met de kloof tussen de twee helden en met de absurditeit van deze "Holocaust Tours", waarbij Amerikaanse toeristen het comfort van grote hotels en goede restaurants vinden nadat ze de lijdensplekken van hun familieleden hebben bezocht.

Het lijden vormt nu juist de kern van de film. Degene die we leven en degene die we erven. Achter de totaal verschillende manier waarop de twee neven in het leven staan, schuilt eenzelfde onbehagen. David is beheerster en probeert, onder het mom van normaliteit, zijn dwangstoornissen zo goed mogelijk te beheersen. Nog heftiger is het verhaal van Benji, van wie we al snel begrijpen dat hij net een moeilijke tijd achter de rug heeft. Voor ons is de tijd van de reis een periode waarin hun gedeelde verleden geleidelijk aan wordt onthuld, waarin herinneringen weer boven komen drijven. Voor hen is het een vorm van verheldering van de onuitgesproken dingen en de wonden in hun relatie.

Een duo dat perfect samenwerkt

Er zit humor in dit vreemde gezelschap, tederheid wanneer ze hun kinderlijke medeplichtigheid herontdekken tijdens een enerverende treinreis, en ernst wanneer ze verstrikt raken in de familiegeschiedenis tijdens een bezoek aan een Joodse begraafplaats of het kamp Majdanek. Wat is echte pijn ? En kan het legitiem zijn, gezien de ervaringen van een heel volk?

David en Benji zijn beiden het product van deze geschiedenis en bovendien de verwende kinderen van het Amerikaanse kapitalisme. De bron van een pijnlijke vorm van schizofrenie, perfect belicht door Jesse Eisenberg.

De acteur, die in David Finchers The Social Network aan het grote publiek werd voorgesteld in de rol van Mark Zuckerberg, heeft sindsdien heen en weer geslingerd tussen auteursfilms en commerciële franchises. Na When You Finish Saving the World (niet uitgebracht in Frankrijk) houdt hij voor de tweede keer de camera vast met dit zeer persoonlijke, intieme verslag dat ons meeneemt door alle emoties.

Zijn duet met Kieran Culkin – de gekwelde zoon van Logan Roy in de serie Succession – werkt perfect. Laatstgenoemde is geweldig in de rol van deze neef met bipolaire neigingen, die even innemend als verachtelijk is en diep de weg kwijt is. Voor zijn optreden ontving hij de Golden Globe voor Beste Mannelijke Bijrol, een welverdiende prijs, en een Oscar-nominatie in dezelfde categorie.