Luciana Sabina op Aconcagua Radio: de helden en hun ziekten

Wanneer we aan Argentijnse helden denken, stellen we ons hen vaak voor als bronzen figuren, bijna mythologisch, met een ijzersterke gezondheid en een onoverwinnelijke wil. Maar een diepere blik op hun levens onthult een andere kant: die van gewone, kwetsbare mannen, geplaagd door chronische ziekten, constante pijn en zelfs verslavingen. Een menselijkheid die hen niet kleiner maakt, maar hun vastberadenheid juist versterkt.

Dit is de benadering die historicus Luciana Sabina voorstelde, die in een recent interview de fysieke, emotionele en medische aspecten van José de San Martín en andere nationale leiders belichtte. "Ons werd geleerd hen te zien vanuit een geïdealiseerd, bijna goddelijk perspectief. Maar ze waren diep menselijk, met al hun beperkingen. Wat bewonderenswaardig is, is dat ze ondanks dat toch deden wat ze deden," legde ze uit.

Het geval van San Martín is misschien wel het meest opvallend. De Bevrijder leed decennialang aan een maagzweer die uiteindelijk de directe oorzaak van zijn dood werd: een zware maagbloeding. Maar dat was niet zijn enige kwaal. Hij leed ook aan astma, reuma, chronische slapeloosheid en, op hoge leeftijd, staar. Tijdens zijn verblijf in Europa liep hij cholera en tyfus op. Het is ook bekend dat hij behandeld werd voor tuberculose.

Om zijn hevige pijn te verlichten, gebruikte San Martín opium. "Hij was een gewoontegebruiker, zozeer zelfs dat in de brieven tussen Pueyrredón en Tomás Guido melding wordt gemaakt van zijn bezorgdheid over zijn herhaaldelijke opiumgebruik. Sommige historici omschrijven het als een verslaving," zei Sabina.

Ondanks deze medische aandoening leidde San Martín de bevrijdingscampagne en stak hij de Andes over. Tijdens een van zijn laatste tochten door de Andes moest San Martín zelfs op een brancard worden gedragen.

Maar het leger was niet zijn enige strijdtoneel. San Martín kampte ook met emotionele uitputting en verraad. Buiten Mendoza – dat hij 'mijn eiland' noemde – stuitte hij op weerstand, achterdocht en zelfs ontrouw van sommige van zijn eigen grenadiers. Mentale uitputting verergerde zijn fysieke kwalen alleen maar.

Zijn laatste dagen werden gekenmerkt door een pijnlijke helderheid. In Parijs, al bijna blind, voelde hij de dood naderen. Hij vroeg zijn dochter Mercedes om hem de dagboeken voor te lezen. Toen hij zich ziek voelde, vroeg hij om met rust gelaten te worden zodat hij kon sterven zonder dat zijn dochter hem zag. Een gebaar dat de waardigheid samenvat waarmee hij het leven – en de dood – tegemoet trad.

Manuel Belgrano verging het niet beter. Hij stierf op 50-jarige leeftijd, ziek en in armoede. Hij leed aan talloze kwalen: syfilis, opgelopen tijdens zijn jeugd in Europa, waterzucht (een abnormale vochtophoping), hartproblemen en bloedbraken vóór de strijd. Hij liet zelfs een speciale kar bouwen voor transport naar het front, hoewel hij die nooit gebruikte.

Zijn einde was even onwaardig als pijnlijk: zijn familie had geen geld voor een grafsteen en onderdelen van een badkamermeubel werden gebruikt voor zijn graf. Jaren later werden zijn stoffelijke resten zonder de nodige zorg verplaatst. Toen ze werden opgegraven, werden alleen tanden gevonden. Twee predikanten stalen ze en gaven ze aan Bartolomé Mitre, die ze tentoonstelde op sociale bijeenkomsten. Pas na druk van een priester en de pers werden ze teruggebracht naar hun laatste rustplaats.

De lijst is eindeloos. Juan José Castelli stierf aan tongkanker, zo erg zelfs dat zijn tong geamputeerd moest worden. In zijn laatste dagen werd hij geconfronteerd met een afzettingsprocedure. Mariano Moreno stierf op zee, ziek en verzwakt. Martín Miguel de Güemes leed aan verschillende chronische aandoeningen. "Deze ziekten waren typerend voor die tijd," zei Sabina, "maar het is ook waar dat velen van hen hun laatste dagen doorbrachten in erbarmelijke omstandigheden, van ballingschap, vervolging en verlating."

De politieke verdeeldheid was meedogenloos. "De kloof was er al. Cornelio Saavedra schreef bijvoorbeeld dat God het land had bevrijd van 'dat kwaadaardige wezen', verwijzend naar Moreno. De interne conflicten waren net zo hevig als de externe," vertelde Sabina.

Het besef dat onze helden kwetsbare mensen waren, die onder druk, pijn en verraad handelden, maakt hen niet minder bewonderenswaardig. Integendeel, het geeft hun prestatie een nieuwe betekenis. Ware heldenmoed schuilt in het schrijven van geschiedenis terwijl hun lichaam om rust schreeuwde en hun gezondheid achteruitging zonder effectieve remedies.

"We zijn eraan gewend geraakt ze in marmer en brons te zien. Maar ze waren van vlees en bloed. Ze hebben geleden, zijn ziek geworden, zijn in armoede gestorven of zijn vervolgd. En toch hebben ze de koers van Latijns-Amerika veranderd", besluit Sabina.

Luister hier naar het volledige artikel. U kunt de radio live beluisteren via www.aconcaguaradio.com .