Ook bondscoach Ten Dam kan de Nederlandse vrouwen niet laten winnen op de WK wielrennen – met dank aan de diarree

Waar ging het mis? Als de Nederlandse rensters na de finish één voor één binnendruppelen in de perstent, wordt vrij snel duidelijk wat er aan de hand was: ziekte. Riejanne Markus (vijfde) had de afgelopen dagen diarree, vertelt ze. En ook Demi Vollering (zevende) was „aan de race” en bovendien „flink aan het overgeven” tijdens de koers. En de andere rensters? Vollering: „De een na de ander kwam naar me toe en zei: ik voel me niet goed.” De omstandigheden op de eerste WK wielrennen in Afrika hebben de Nederlandse rensters genekt - al willen ze het niet als excuus gebruiken.

De WK-wegwedstrijd bij de vrouwen in Kigali (Rwanda) kende zaterdag een bijzonder verrassende winnaar: Magdaleine Vallieres (24). Een volstrekt onbekende renster uit Canada – zó onbekend dat de journalisten in de perstent vertwijfeld naar hun telefoons grepen toen duidelijk werd dat ze de regenboogtrui zou gaan winnen. De Nieuw-Zeelandse Niamh Fisher-Black werd tweede, Mavi García uit Spanje derde.

Voor de Nederlandse ploeg – een van de sterkste ter wereld – liep de wedstrijd uit op een fikse teleurstelling: geen moment konden de rensters een rol spelen in de koers. Markus en Vollering waren de hoogst geklasseerde rensters. De rest eindigde in de staart van het klassement.

Dat was niet wat Laurens ten Dam zich had voorgesteld bij zijn eerste WK. De nieuwe vrouwenbondscoach was naar Rwanda gekomen met de ambitie om goud te winnen, zei hij van tevoren. Hij geloofde dat het zou kunnen. „Maar ja”, zegt hij na afloop in het kleine witte materiaaltentje van de Nederlandse ploeg achter de finish. „Het zat er fysiek gewoon niet in vandaag.”

Toen oud-renner en wielerpodcaster Ten Dam begin dit jaar aan de slag ging, moest er het nodige gebeuren. Van zijn voorganger Loes Gunnewijk erfde hij een generatie rensters die overloopt van talent, maar de afgelopen jaren vaak grote prijzen misliep door tactisch onvermogen en onderlinge animositeit. Dieptepunt was de WK vorig jaar in Zürich. Toen was de Nederlandse equipe met afstand de sterkste ploeg, maar verspeelden de rensters die overmacht door grootschalig tactisch geblunder. Gedoodverfd wereldkampioen Demi Vollering moest toekijken hoe haar rivaal Lotte Kopecky uit België er met goud vandoor ging.

Na het fiasco van Zürich zwaaide Gunnewijk af en werd Ten Dam ingehuurd – een man die in de wielerwereld bekend staat als sociaal behendige sfeermaker. Het was duidelijk dat er na het vorige WK „een sfeer van negativiteit” rond de ploeg hing, vertelt hij een paar dagen voor vertrek naar Rwanda op het kantoor van zijn podcastbedrijf in het Amsterdamse Bajeskwartier. „Toen ik de rensters een voor een belde om te vertellen dat ik de nieuwe bondscoach werd, zeiden er een paar tegen me: ‘Zó, dat je het met ons aandurft!’”

Schone lei

Ten Dam begon „met de schone lei”, vertelt hij. „Ik ga niet af op hearsay.” Zijn methode om de sfeer te verbeterenj: veel persoonlijk contact met de rensters. Hij sprak regelmatig met ze, hield contact via WhatsApp. Bij Demi Vollering – het grootste mikpunt van kritiek na Zürich - ging hij persoonlijk langs, thuis in Zwitserland.

Een andere methode: zelf op de fiets stappen met rensters „tussen wie het gewrongen heeft”. Zo maakte Ten Dam eind april, op de dag na de Amstel Gold Race, een ‘uitrijtochtje’ in Zuid-Limburg met twee rensters – hun namen wil hij niet noemen. „We hebben even koffie gedronken en toen heb ik gezegd: dames, volgens mij moeten jullie praten.” Toen drie rensters onlangs tegelijkertijd op hoogtestage verbleven in het Italiaanse Livigno, spoorde hij ze per WhatsApp aan om met elkaar te gaan trainen.

Uiteindelijk, zegt Ten Dam in zijn kantoor, gaat het erom „een goede, relaxte sfeer te creëren”. De rensters „hoeven geen vriendinnen te worden, als ze er maar van doordrongen zijn dat iemand in het oranje het WK moet winnen op zaterdag 27 september.”

Ten Dams pièce de résistance was de jaarlijkse teamdag, begin juli. Die hield hij niet zoals gebruikelijk op sportcentrum Papendal, maar bij hemzelf op kantoor in het Bajeskwartier. Er werd oranje teamkleding gepast, de rensters kregen een traumacursus en na de lunch toonde Ten Dam een fragment uit The Redeem Team - een documentaire over hoe het Amerikaanse nationale basketbalteam in aanloop naar de Olympische Spelen van 2008 tot een hechte eenheid werd gesmeed.

Na het fragment hield Ten Dam wat hij gniffelend „een stevige motivational speech” noemt. Zijn boodschap, die hij ook op andere momenten heeft overgebracht: „Hoe wil je de geschiedenis ingaan? Als een groep dames die elkaar de tent uitvecht, of als de meest dominante wielerploeg ooit – die samen de hele concurrentie oprolt?”

Bij de planning voor het WK drong Ten Dam er bij de wielerbond op aan dat de rensters eerder dan gebruikelijk zouden afreizen naar Kigali. Hij wilde er een week van tevoren zijn. Rwanda is ver weg en Kigali ligt op 1.500 meter hoogte. „Ik ken wat hoogte-experts uit m’n eigen wielercarrière. Na een paar belletjes was het me duidelijk dat we er vroeg heen moesten.”

Smog en brommertjes

Het blijkt een goede keuze, eenmaal in Kigali. De omstandigheden zijn inderdaad zwaar, vertellen Ten Dam en de rensters in de eerste dagen. Ze halen door de hoogte niet hun gebruikelijke wattages, hun hartslag schiet omhoog en ze herstellen minder snel. En dan is er nog de smog, door de vele brommertjes en vrachtwagens in de stad. Als ze terugkomt van een trainingsrondje, zegt Anna van der Breggen, is haar hele gezicht zwart.

In het Marriot Hotel in Kigali, waar het Nederlandse team verblijft, doet Ten Dam in de week voor de wegwedstrijd waar hij goed in is: sfeer maken. Hij gaat mee op trainingsritjes: zelf op de fiets of op een wit scootertje in hun kielzog. Voor alle rensters heeft hij een speciale waszak laten maken met een door hem zelf verzonnen bijnaam erop geborduurd. Demi Vollering is ‘Plukje’, omdat ze altijd aan een plukje haar zit te friemelen. Shirin van Anrooij, de jongste van de groep, is ‘De benjamin’. En Anna van der Breggen, die dit seizoen na vier jaar terugkeerde in het peloton: ‘De herintreder’.

Goud winnen kán, zegt Ten Dam twee dagen voor de race op het terras van het Marriot. De voorbereidingen zijn perfect gelopen, hij ziet „een echt team”. Het enige wat resteert is de tactische bespreking de volgende dag. En de koers zelf natuurlijk.

Het regent afstappers

De wedstrijd, elf keer een lokale ronde van 15 kilometer door Kigali met twee gemene klimmetjes, begint defensief. Precies zoals vooraf voorzien, vanwege de vele hoogtemeters (3.350 meter) en de zware omstandigheden: wie te vroeg demarreert, blaast zichzelf op deze hoogte op. Dus blijft het peloton in de eerste helft van de koers bij elkaar, terwijl het aan de achterkant afstappers regent: uiteindelijk zal meer dan de helft van de rensters eindigen met ‘DNF’ (did not finish) achter de naam.

Maar zodra de koers echt begint, blijkt dat de Nederlandse rensters het moeilijk hebben. Anna van der Breggen moet al op dertig kilometer voor de finish lossen. Riejanne Markus zit wel mee in de goede ontsnapping, rijdt heel sterk, maar moet uiteindelijk lossen op de kasseienklim in de wijk Kimihuhura. Vollering kan bij de andere favorieten blijven, maar rijdt geen moment in kansrijke positie. De rest is nergens te bespeuren. Al ruim voordat Magdaleine Vallieres haar winnende demarrage plaatst, is duidelijk: geen podiumplek voor Nederland.

Ten Dam is teleurgesteld, zegt hij na afloop in het kleine witte tentje. Alles was zo goed voorbereid. De Nederlandse ploeg zat in het beste hotel van Kigali, „niet in de sloppenwijken in een guesthouse of zo”. De teamdokter checkte zelfs of het fruit bij het ontbijt niet met vervuild kraanwater was afgespoeld. En dan alsnog: ziekte.

Is zijn eerste klus nu mislukt? Nee, zegt Ten Dam – dat zeker niet. Alles dat na het fiasco van Zürich anders moest, ging nu anders. „De tactiek en de communicatie in de wedstrijd waren top. Ze hebben allemaal geluisterd.” Zijn belangrijkste missie bij aanvang was een hecht team smeden. „En die opdracht is volbracht.”