Porto - Gratis openbaar vervoer

Ik heb de lancering van de kandidatuur voor het voorzitterschap van de gemeenteraad van Porto voor de lokale verkiezingen op 12 oktober nauwlettend gevolgd. Daarbij heb ik met name interesse gehad voor de ideeën die over het thema stedelijke mobiliteit zijn gepresenteerd.

Eén van de weinige concrete voorstellen die tot nu toe door de PSD/CDS/IL-kandidaat Pedro Duarte zijn gedaan, trok mijn aandacht: het gratis maken van het openbaar vervoer voor alle inwoners van Porto (STCP, metro, MetroBus, voorstadstreinen, UNIR-netwerk en zelfs het nieuwe riviertransport), met een geraamde kostprijs van 25 miljoen euro per jaar, te financieren met Europese fondsen, een verhoging van de toeristenbelasting en een versterking van het parkeerbeleid voor niet-ingezetenen.

Op het eerste gezicht lijkt het idee onweerstaanbaar. Maar is het ook effectief?

Ik herinner me de enige keer dat ik in 2013 in een stad was met gratis openbaar vervoer: Tallinn, Estland. Vrij kunnen bewegen en op elk gewenst moment in en uit elk vervoermiddel kunnen stappen, was een bijzondere ervaring, een glimp van hoe steden van de toekomst zouden kunnen zijn: toegankelijk, dynamisch, duurzaam. Meer dan tien jaar later onderzocht ik de impact van deze maatregel op de stad en was verrast door de conclusies:

– In de eerste jaren steeg het aantal reizigers met 8%, maar daalde het autoverkeer met slechts 3%. – Het aantal voetgangers daalde met 5% en het fietsgebruik bleef stabiel. – In 2022 daalde het percentage mensen dat met het openbaar vervoer naar het werk ging van 40% (in 2013) naar 30%, terwijl het autogebruik toenam.

Net als Tallinn zijn er wereldwijd ongeveer 100 kleine en middelgrote steden die gratis openbaar vervoer hebben ingevoerd. De impact van deze maatregel varieert afhankelijk van de doelstelling en de specifieke context van de stad, maar de algemene consensus is als volgt:

– Gratis openbaar vervoer alleen vermindert het autogebruik niet significant. – Het kan actieve mobiliteit (lopen of fietsen) ontmoedigen.

– De hoge kosten kunnen dringendere investeringen in gevaar brengen, zoals het verhogen van de frequentie, betrouwbaarheid en servicekwaliteit.

– Uitkeringen moeten naar degenen gaan die ze echt nodig hebben.

Daarom is het belangrijk om de vraag te stellen: wat is het werkelijke doel van het voorstel?

Als het doel is om het autoverkeer te verminderen, zou het wellicht effectiever zijn om de geplande € 100 miljoen (gespreid over een zittingsperiode) te investeren in het verbeteren van de dienstverlening – met name STCP – en in het creëren van voorwaarden voor geïntegreerde en duurzame stedelijke mobiliteit: een goed openbaar vervoersnetwerk, veilige infrastructuur voor voetgangers en fietsers, en maatregelen die autogebruik ontmoedigen. Kortom, "zaai nu, oogst later" in plaats van lukraak te subsidiëren zonder gegarandeerd rendement.

In tijden van populisme en demagogie is het essentieel om een geïnformeerd publiek debat te bevorderen, waarbij het overheidsbeleid gebaseerd is op feiten en op het collectief belang. Dit alles draagt bij aan een betere toekomst voor iedereen.