Schoolverlaters feesten wekenlang in nachtbussen, en Noorwegen vindt dat het te ver is gegaan

Na 13 jaar school renden Selma Jenvin-Steinsvag en haar klasgenoot Aksel in rode overalls naar de metro van Oslo. "Daarna zijn al onze schriftelijke examens gedaan", zei de 18-jarige Selma.

Het beeld van schoolverlaters, hier Russe genoemd, die in kleurrijke overalls rondlopen, is een soort volwassenwordingstraditie die de weken voorafgaand aan de Noorse nationale feestdag op 17 mei opvrolijkt.

Dat is de dag waarop de Russen eindelijk kunnen ontspannen na hun examens en een laatste feestje kunnen vieren. Maar voor steeds meer jonge Noren beginnen de feestjes al weken eerder, ruim voordat hun examens afgelopen zijn.

Er is één kant aan de festiviteiten die ouders en politici steeds meer verontrust: de Russische bus .

"Het is een partybus! We gaan een maand lang elke avond uit, we worden dronken, we feesten met onze vrienden en het is gewoon leuk!", zegt de 19-jarige Edvard Aanestad, die zijn school afrondt in het westen van Oslo.

De angst is dat al die weken van feesten en de groepsdruk die daarbij hoort, een negatief effect hebben op het algehele welzijn van tieners en hun cijfers.

Er wordt vaak een klein fortuin uitgegeven aan het huren van de bussen en het versieren ervan. Veel schoolverlaters steken zich in de schulden om dit allemaal te kunnen betalen.

"Een Russische bus rijdt de hele nacht, van ongeveer middernacht tot vroeg in de ochtend. We draaien heel, heel luide muziek en feesten de hele nacht door", zegt Edvards vriend Henrik Wathne, die 18 is.

Naast al het plezier zijn er klachten dat de festiviteiten leiden tot overmatig drankgebruik, drugsgebruik en weinig slaap. Ook bestaat de zorg dat veel tieners zich buitengesloten voelen omdat ze de kosten niet kunnen betalen.

En dat allemaal terwijl het examenperiode is.

Premier Jonas Gahr Store zei vorig jaar dat ook hij van zijn afstuderen had genoten, maar dat de partybuscultuur uit de hand was gelopen.

Zijn interventie volgde op jaren van publiek debat, waarbij zowel de autoriteiten als veel schoolverlaters en hun ouders bezwaren hadden geuit.

"We maken ons zorgen over een aantal negatieve trends op onze scholen en in onze buurten, en binnen de Noorse jeugdcultuur in het algemeen", zegt Solveig Haukenes Aase, wiens oudste kind dit jaar afstudeert.

Haar twee jongste kinderen moeten nog naar de middelbare school en ze klaagt dat de cultuur ook jongere tieners beïnvloedt: "De laatste jaren begint het ook gevolgen te hebben voor kinderen op de middelbare school."

Samen met andere ouders richtte ze een groep op die zich ten doel stelde de omgeving voor jongeren veiliger te maken.

"Voorheen was de houding van de schoolleiding dat het een privéaangelegenheid was, dat het Russeiviering iets was dat in je vrije tijd plaatsvond", vertelde ze aan de BBC.

"Maar er heeft een mentaliteitsverandering plaatsgevonden onder leraren, directeuren en schoolbesturen, en het is nu algemeen erkend dat de nieuwe Russische cultuur een enorme impact heeft op de schoolomgeving."

De Noorse minister van Onderwijs, Kari Nessa Nordtun, zei dat het "al jaren een probleem is dat de vieringen en de examenperiode met elkaar verweven zijn".

Ze vertelde de BBC dat schoolverlaters moeite hadden met concentreren op examens vanwege het feesten en dat hun resultaten daardoor achteruitgingen.

Bovendien is het feest enorm commercieel en uitsluitend geworden, en we zien dat de negatieve effecten zich tot in de onderbouw van de middelbare school uitbreiden.

We willen een einde maken aan sociale uitsluiting, groepsdruk en hoge kosten voor veel jongeren. We werken nu aan een nieuwe en inclusievere afstudeerviering.

Het plan is om vanaf volgend jaar de festiviteiten te verplaatsen naar de periode na de examens.

De traditie van de partybus dateert uit het begin van de jaren 80 in Oslo en is nu vooral populair op de meer elitaire scholen.

Inmiddels is het een nationale traditie geworden en Ivar Brandvol, die over de traditie heeft geschreven, gelooft dat de hele bedoeling van de bus is veranderd. De busvieringen worden niet langer door de hele schoolklas gevierd, maar door een selecte groep mensen.

"Een andere verandering is het bedrag dat je nodig hebt om deel uit te maken van een busgroep. Sommige busgroepen hebben een budget tot wel 3 miljoen kronen (£ 220.000), zelfs als ze ervoor kiezen om alleen te huren," zegt hij.

Geluidssystemen worden vanuit heel Europa verzonden. Om de rekeningen te betalen, verkopen de groepen vaak toiletpapier aan vrienden, familie en buren voor een beetje winst. Maar de kinderen moeten tonnen toiletpapier verkopen om genoeg te verdienen, en eindigen meestal met het gebruiken van hun spaargeld en het opbouwen van schulden.

In Noorwegen is men het er breed over eens dat de partybuscultuur onder schoolverlaters moet worden teruggeschroefd.

De overheid maakt zich ook zorgen over mogelijke veiligheidsrisico's voor tieners, omdat zij dansen in bussen die 's nachts rondrijden.

"We willen dat de eindexamenklas van dit jaar de laatste lichting is die gebruik mag maken van omgebouwde bussen met zijwaarts gerichte stoelen en staanplaatsen tijdens het rijden", aldus Jon-Ivar Nygard, de Noorse minister van Transport. "We kunnen onze jongeren niet langer in onveilige bussen laten rijden."

Voor veel aankomende schoolverlaters in Noorwegen gaat het plan van de regering te ver.

"De overheid wil de zijzitplaatsen in de bussen afschaffen en alleen nog maar groepszitplaatsen creëren. Ik vind dat de verkeerde aanpak", klaagt Edvard Aanestad.

En als het gaat om het aanpakken van de problemen rond inclusiviteit in bussen, zijn hij en zijn vriend Henrik van mening dat de autoriteiten de verkeerde aanpak hanteren.

Slechts de helft van de 120 schoolverlaters in zijn jaar maakte deel uit van een partybusgroep, en zij zijn het erover eens dat dit deels te wijten was aan de hoge kosten.

De twee jongemannen zeggen echter dat ze jarenlang bezig waren met het plannen van hun festiviteiten. Ze hadden zelfs een paar baantjes om het hele feest te kunnen bekostigen.

"Dit gaat de uitsluiting niet helpen aanpakken", waarschuwt Edvard, die erop wijst dat het verbieden van een deel van de bussen zal betekenen dat er minder bussen zullen rijden. "Het is eerder het tegenovergestelde, dus het is de verkeerde weg."