Skąd bierze się tsunami? Od trzęsienia ziemi po wybrzeże, jakie czynniki mogą je zaostrzyć?

Nie wszystkie trzęsienia ziemi na morzu powodują tsunami, ani nie wszystkie tsunami są wynikiem trzęsienia ziemi. Trzęsienie ziemi, takie jak to, które w środę wywołało alarmy na Oceanie Spokojnym, występuje tylko wtedy, gdy pewne czynniki zbiegną się, aby wywołać ten potężny ruch wód morskich. Zazwyczaj musi to być silne trzęsienie ziemi, którego epicentrum (występ na powierzchni jego podziemnego źródła) znajduje się na dnie morskim lub niedaleko wybrzeża. Co więcej, mechanizm trzęsienia ziemi musi zazwyczaj powodować ten gigantyczny przypływ wody, ponieważ następuje pęknięcie dna morskiego z nagłym pionowym naporem z dna oceanu. Oznacza to, że trzęsienie ziemi musi wystąpić pod wodą, uwalniając znaczną energię w ruchu pionowym, tak aby skorupa ziemska wypychała kolumnę wody ponad nią w górę lub w dół.

Skąd wiesz, kiedy należy uruchomić alarm?

Początkowy wzrost generuje fale, które rozchodzą się z dużą prędkością w oceanie, do 800 kilometrów na godzinę na otwartym morzu. Jednak fale sejsmiczne przemieszczają się znacznie szybciej niż tsunami, więc gdy wystąpi silne trzęsienie ziemi, takie jak to, które nawiedziło w środę na rosyjskim półwyspie Kamczatka, systemy ostrzegawcze mogą przewidzieć zachowanie, kierunek i nadejście zjawiska z wystarczającym wyprzedzeniem, aby ostrzec ludność. W szczególności w regionie Pacyfiku wiele krajów, takich jak Japonia, Stany Zjednoczone i Chile, ma bogate doświadczenie w radzeniu sobie z tsunami, co pozwala im reagować bardzo szybko. Centrum Ostrzegania przed Tsunami na Pacyfiku wkrótce po trzęsieniu ziemi przygotowało prognozy, przewidując fale o wysokości do trzech metrów na wybrzeżach Rosji, Ekwadoru i Wysp Hawajskich. Na tych ostatnich pierwsze fale zmierzono na wyspie Hilo, gdzie miały ponad metr wysokości, po tym jak tsunami przebyło około 5000 kilometrów od swojego źródła.

Jakie czynniki zwiększają ryzyko?

Istnieje kilka czynników, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia trzęsienia ziemi prowadzącego do tsunami, na przykład gdy występuje ono pod wodą lub bardzo blisko wybrzeża. Ryzyko wzrasta zwłaszcza wtedy, gdy trzęsienie ziemi ma dużą magnitudę (7 lub większą), jest płytkie i powoduje pionowe przemieszczenie dna morskiego, unosząc lub zatapiając grunt. Ten rodzaj ruchu mobilizuje ogromne ilości wody. Co więcej, trzęsienia ziemi mogą również wywołać podwodne osuwiska, które wypychają wodę i generują bardzo duże fale. Joanna Faure Walker, profesor geologii trzęsień ziemi i redukcji ryzyka klęsk żywiołowych na University College London, wyjaśniła w oświadczeniu Science Media Centre (SMC), że przemieszczenie dna morskiego, głębokość i kształt linii brzegowej oraz istnienie barier morskich lub fizycznych środków ochrony również odgrywają rolę. Dotyczy to również przeszkód lądowych, zarówno naturalnych, jak i stworzonych przez człowieka. „Duże obszary nisko położone są szczególnie narażone, ponieważ mogą zostać w znacznym stopniu zniszczone przez tsunami” – wyjaśniła.

Jak długo musisz być czujny?

Czas między trzęsieniem ziemi a pojawieniem się fal zależy od odległości. Jeśli epicentrum znajduje się bardzo blisko wybrzeża, fale mogą dotrzeć w ciągu kilku minut, a czasami w mniej niż 10 lub 20 minut. Jeśli epicentrum znajduje się dalej, fale docierają dłużej, nawet w ciągu kilku godzin, a systemy ostrzegawcze mogą zapewnić wczesne ostrzeżenie, jak miało to miejsce w Japonii i Stanach Zjednoczonych. Monitorowanie trwa zazwyczaj co najmniej trzy do sześciu godzin, ponieważ tsunami nie zawsze składa się z jednej fali; może nadejść kilka, a pierwsza niekoniecznie jest największa.

Co robić w przypadku tsunami?

W przypadku tsunami kluczem jest szybkie działanie i nie czekanie na oficjalne instrukcje, gdy pojawią się wyraźne oznaki zagrożenia . Jeśli znajdujesz się na wybrzeżu i odczuwasz silne, długotrwałe trzęsienie ziemi, najrozsądniej jest założyć, że może nastąpić tsunami. Powinieneś również zareagować, jeśli zauważysz nagłe cofnięcie się morza, pozostawiając plażę suchą, lub jeśli usłyszysz dziwny, głośny ryk dochodzący z morza, wywołany ruchem wody.

Jeśli zauważysz którykolwiek z tych znaków, najbezpieczniej jest natychmiast oddalić się od wybrzeża i udać się w kierunku wyżej położonych terenów lub w głąb lądu, co najmniej dwa kilometry w głąb lądu lub w miejsca wzniesione, takie jak wzgórza czy wielopiętrowe budynki. Ważne jest, aby nie wpatrywać się w morze ani nie próbować podejść bliżej, aby zobaczyć, co się dzieje.

Podczas ewakuacji, jeśli występują korki, najlepiej poruszać się pieszo, aby uniknąć uwięzienia. Nie wracaj na plażę bez zezwolenia władz, ponieważ fale mogą utrzymywać się przez kilka godzin. Po tsunami postępuj zgodnie z instrukcjami Gwardii Cywilnej i unikaj wchodzenia na zalane tereny lub dotykania zerwanych linii energetycznych. Zawsze należy pomagać innym, o ile nie zagraża to Twojemu bezpieczeństwu.

Czy na pełnym morzu czyha jakieś niebezpieczeństwo?

W głębinach oceanicznych tsunami osiągają długość setek kilometrów i wysokość zaledwie kilku metrów, co czyni je niezauważalnymi. Dlatego często mówi się, że żeglarze na pełnym morzu zazwyczaj nie zauważą tsunami, gdy przejdzie ono pod kadłubami ich statków. Jednak w miarę zbliżania się do brzegu prędkość fali maleje, a jej wysokość wzrasta, niekiedy przekraczając 30 metrów. Dlatego prawdziwe zagrożenie rozstrzyga się na ostatnich kilometrach, kiedy tsunami wywołane trzęsieniem ziemi opuszcza głębiny oceanu i dociera do wybrzeża, gdzie geomorfologia linii brzegowej odgrywa kluczową rolę w rozproszeniu jego siły lub zwiększeniu intensywności.

Jak silne było trzęsienie ziemi?

Trzęsienie ziemi o magnitudzie 8,8 na Kamczatce jest jednym z 10 największych odnotowanych na świecie od 1900 roku, według danych Amerykańskiej Służby Geologicznej (USGS). To najgorsze trzęsienie ziemi od tragicznego trzęsienia ziemi o magnitudzie 9,0 w Tohoku w Japonii w 2011 roku, które wywołało tsunami w Fukushimie i zniszczyło tamtejszą elektrownię jądrową.

Czy spodziewano się takiego trzęsienia ziemi?

Środowe trzęsienie ziemi jest ostatnim z 10-dniowej serii trzęsień ziemi u wybrzeży Półwyspu Kamczackiego. Przed środowym trzęsieniem ziemi odnotowano 50 wstrząsów wtórnych o magnitudzie powyżej 5,0, w tym jeden o magnitudzie 7,4 z 20 lipca, według danych Amerykańskiej Służby Geologicznej (USGS). 30 lipca zarejestrowano 24 wstrząsy wtórne o magnitudzie powyżej 5,0, w tym jeden o magnitudzie 6,9.

Dlaczego Kamczatka się porusza?

Zewnętrzna warstwa Ziemi jest podzielona na ogromne płyty tektoniczne, które pasują do siebie niczym elementy układanki. Trzęsienie ziemi miało miejsce w regionie o wysokiej aktywności sejsmicznej, gdzie płyta pacyficzna wsuwa się pod płytę północnoamerykańską. W regionie Półwyspu Kamczackiego płyta pacyficzna przesuwa się na północny zachód z prędkością około ośmiu centymetrów rocznie, co czyni ją jedną z najszybciej zbiegających się granic na świecie, według danych Amerykańskiej Służby Geologicznej (USGS). Trzęsienie ziemi o magnitudzie 9 miało tam już miejsce w 1952 roku, a jego epicentrum znajdowało się zaledwie 30 kilometrów od trzęsienia Wednesday. Od tego czasu płyta przesunęła się o prawie sześć metrów. W 1923 roku Półwysep Rosyjski nawiedziło kolejne silne trzęsienie ziemi o magnitudzie 8,4. Amerykańska agencja uważa, że trzęsienie ziemi Wednesday o magnitudzie 8,8 wypełniło „ewentualną niewielką lukę” między pęknięciem w 1923 roku a tym z 1952 roku.