Sagarra ve Gracq mirası. Ve bir cep matarası

Tıpkı Olimpiyat ateşini miras aldığımız gibi, son bir yılda ve çok açık iki kasıtlı hareketle, arkadaşım Joan de Sagarra'dan benim için kutsal hale gelen iki nesneyi miras aldım. Bunlardan biri de üzerine isminin kazındığı efsanevi Jameson viski matarası. Diğeri ise, bir kalıntı, yazarı Julien Gracq'in ithaf ettiği Le rivage de Syrtes şaheserinin ilk baskısı: "Mösyö Joan de Sagarra'ya..."

Bir cep matarası. Ve arkadaşım Joan'ın "Fransız edebiyatının son klasiği" olarak gördüğü ve bu yüzyılın başında yazmayı bırakanlar hakkındaki kitabımı okuyup, kitapta Gracq'ın yokluğunu fark ettikten sonra bana bahsetmeye başladığı Gracq'ın imzasını taşıyan bir roman. O zamanlar büyük formda olduğu bilinen, ancak uzun bir sessizlik sahnesine, yazmaktan absürt bir geri çekilmeye sürüklenen yazarın bir örneğiydi. Gracq: Bir zamanlar Fransa'nın büyük edebiyatının son kalesi olan ve daha ilk yazılarında, bir yazar için geçerli tek ahlak anlayışının aristokrat ile özgürlükçü arasında bir yerdeki bireyselcilik olduğunu ileri süren ve Joan'ın da bir noktada kendini bu bireyselcilikte gördüğü kişi.

Emekli bir yazardı, o kadar ulaşılmazdı ki, Saint-Florent-Le-Vieil'deki evinde kendisiyle röportaj yapabilmek ulaşılması zor bir başarı olarak görülüyordu. Öyle ki 2002 yılında, adından da anlaşılacağı üzere, hayatı boyunca verdiği az sayıdaki röportajı bir araya getirerek Entretiens (Röportajlar) adlı kitabını yayınladı.

Muhtemelen Joan, Gracq ile konuşamamayı kabullenmeyi reddettiği için, bir gün, pazar sohbetinin bir molasında, Nantes'tan, üyesi olduğu ve her yıl Jules Verne'e saygı duruşunda bulunan Octopus Kulübü'nden bir arkadaşıyla konuştuğunu ve bu arkadaşının kendisine, eğer Gracq ile (Nantes'a arabayla bir buçuk saat uzaklıktaki Saint-Florent-le Vieil'de yaşıyordu) bir görüşme talep ederse kurnazca davranması ve hiçbir koşulda "Fransız edebiyatının son klasiği"ne, kendisiyle röportaj yapmak isteyen bir gazeteci olduğunu itiraf etmemesi konusunda uyardığını anlattı.

Tartışmaya verilen bu aradan beş hafta sonra ve hiç beklemediğimiz bir anda, bir başka aradan yararlanarak Gracq köyüne gittiğini ve iletişim kurmak için Barselona'dan, Fransız kültürüne mensup bir beyefendi kimliği uydurması gerektiğini, Gracq'in evinin karşısındaki küçük otele yerleşip oradan onu arayıp André Pierre de Mandiargues'in eski bir arkadaşı olduğunu ve ona bu kitabı ithaf edebileceğini umarak köye 1951 tarihli ilk basım Le rivage des Syrtes'in bir kopyasıyla geldiğini söylediğini anlattı.

İmzalamanız için evinize gelebilir miyim? Joan'a göre bu soru, Gracq'in kendisine yönelttiği şu soruyla derin bir sessizliğe neden olmuş:

–Ragbi sever misin?

Aynı öğleden sonra Fransa-İtalya maçını seyrederken Gracq, onun için Le rivage des Syrtes'i transfer etti. Ve bugün hala masamda duran, Joan'a edebiyatın yıkıntıları arasında onurlu bir şekilde direneceğime dair verdiğim sözü hatırlatan o kopyanın varlığına hayret ediyorum.