PSA testi: Her yüksek değer kanser demek değil

PSA’nın yüksek çıkması her zaman kanser anlamına gelmez. Aşağıdaki durumlar da PSA’yı geçici ya da kalıcı olarak yükseltebilir:- İyi huylu prostat büyümesi (BPH)- Prostat enfeksiyonu (prostatit)- İdrar yolu enfeksiyonları- Sondalı ya da zorlayıcı idrar- Son 48 saat içinde yapılan rektal muayene- Son 24 saat içinde bisiklet kullanmak veya cinsel ilişki(Kaynak: Mayo Clinic – PSA levels and influencing factors)

Bu nedenlerle yüksek PSA sonucu çıkan biri için doktorlar genellikle hemen biyopsi önermez. Önce tekrar test, ardından serbest PSA oranına bakılır, gerekirse ileri görüntüleme istenir.

Biyopsi kararı nasıl alınır?

Yüksek PSA sonucu sonrası doktor önce diğer faktörleri değerlendirir:- Hastanın yaşı- Ailede kanser öyküsü- PSA’daki yıllık artış hızı- Serbest PSA oranı- Fizik muayene bulguları- Gerekirse mpMRI görüntülemeTüm bu bilgiler bir araya getirilerek biyopsi gerekip gerekmediği kararlaştırılır.

(Kaynak: American Cancer Society – Early detection and biopsy decision-making)

Düşük PSA her zaman rahatlatıcı mı?

Hayır. PSA değeri düşük olsa bile bazı agresif prostat kanseri türleri erken dönemde PSA’yı çok yükseltmez. Bu nedenle sadece PSA’ya bakmak yeterli değildir. Özellikle aile öyküsü olan, Afrikalı kökenli ya da önceki testlerde şüpheli değişiklikler gösteren kişilerde düşük PSA yanıltıcı olabilir. (Kaynak: Cleveland Clinic – Limitations of PSA Testing)

Serbest PSA ve yüzde oranı neyi gösterir?

PSA’nın serbest (free) ve bağlı (total) olmak üzere iki formu vardır. Kanser riski değerlendirirken bu oran önemlidir:- % 25’ten yüksekse: Kanser riski düşüktür- % 10’un altındaysa: Kanser riski daha yüksektir

Bu oran biyopsi gerekliliği konusunda karar verirken yol göstericidir. (Kaynak: Journal of Urology – Free- to-total PSA ratios in prostate cancer detection)

Riskin tıbbi yönü kadar kişisel boyutu da var

Her erkek aynı riskle karşı karşıya değildir. Bu yüzden takip mi, biyopsi mi, erken tedavi mi kararları sadece tıbbi değil kişisel de bir süreçtir. Bazı durumlarda izlemek, bazı durumlarda erken müdahale etmek daha uygun olabilir. Doktorla açık bir iletişim bu süreçte en kritik noktadır. (Kaynak: Harvard Health Publishing – Weighing risks and benefits of prostate screening)

PSA başlangıçtır, sonuç değil!

PSA testi tek başına karar verdirici değildir ama önemli bir uyarı sinyali olabilir. Değer yükseldiğinde panik yerine tekrar test, ek analiz ve doktorla detaylı bir görüşme şarttır. Düşük değerler de tembellik için gerekçe olmamalı. Sağlıkta en doğru karar, veriye ve kişiye özel olandır.

PSA testi nedir?

PSA (Prostat Spesifik Antijen), yalnızca prostat bezinde üretilen bir proteindir. Kan tahliliyle ölçülür. Prostatta büyüme, enfeksiyon ya da kanser gibi durumlar bu değeri artırabilir. Bu yüzden PSA testi, uzun yıllardır prostat kanseri taramasında ilk adım olarak kullanılır.(Kaynak: American Urological Association – PSA Testing Guidelines)

PSA’da referans sınırlar nedir?

Genel olarak 0–4 ng/mL arası “normal” kabul edilir. Ancak yaşa göre değerlendirme daha doğru bir yaklaşımdır:

- 40–49 yaş: 0–2.5 ng/mL

- 50–59 yaş: 0–3.5 ng/mL

- 60–69 yaş: 0–4.5 ng/mL

- 70–79 yaş: 0–6.5 ng/mL

Ancak bu değerlerin altında ya da üstünde olunması, tek başına kesin teşhis anlamına gelmez.(Kaynak: European Urology Guidelines, 2024)

PSA dışındaki testler: Yeni nesil yöntemler

Tıp dünyasında PSA’nın sınırlı yönlerini aşmak için yeni testler geliştirildi:- PHI (Prostate Health Index): 3 farklı PSA ölçümünü birleştirir- 4K Score: Kanserin agresif olup olmadığını tahmin etmeye çalışır- mpMRI (çok parametreli MR): Şüpheli odakları detaylı gösterirAncak bu testlerin bazıları Türkiye’de henüz yaygın değildir. PSA hâlâ temel tarama testidir.

(Kaynak: National Comprehensive Cancer Network – Prostate Cancer Early Detection Tools)

YARIN:

- Hangi hastaya sadece ilaç, hangisine ameliyat?- “Bekle-gör” yaklaşımı ne zaman işe yarar?- Robotik cerrahi ve klasik ameliyat farkı nedir?- Prostat tedavisinde cinsellik ve idrar kontrolü

- Erkekliğe değil, sağlığa odaklanan karar süreci