Doodsbedreigingen en begrafenissen: de morbide wereld van slaapliedjes

"Slaap, klein kind, slaap" - slaapliedjes zijn lang niet altijd zo lieflijk als deze eeuwenoude klassieker. "We associëren slaapliedjes vaak met zachte melodieën en onschuldige teksten die bedoeld zijn om kinderen te kalmeren. Maar de variatie is groot: van vrolijke en harmonieuze liedjes tot liedjes met een morbide en gewelddadige tekst", zegt musicoloog Stéphane Aubinet van de Universiteit van Oslo.

In een van de griezeligste slaapliedjes die hij kent uit Noorwegen, wordt het kind bijvoorbeeld bedreigd door het bij het been te grijpen en tegen de muur te gooien als het niet slaapt. In Rusland en de Baltische landen worden in slaapliedjes vaak gedetailleerd de begrafenis van het kind beschreven. En in "Rock-a-bye Baby", een van de populairste slaapliedjes in de Engelstalige wereld, breekt de tak waarop een kind in zijn wiegje ligt.

Aubinet heeft internationale literatuur over slaapliedjes en slaapliedjes verzameld, van het vroegste opgetekende slaapliedje, dat rond 2000 voor Christus in het oude Mesopotamië ontstond, tot de hedendaagse innovaties zoals apps met geluiden en slaapliedjes voor peuters.

Musicoloog Miriam Akkermann van de TU Dresden en de FU Berlin benadrukt: "Slaapliederen zijn altijd een spiegel van de maatschappij van hun tijd." Akkermann is coördinator van het netwerk "Lullabyte", dat onderzoek doet naar de invloed van muziek op inslapen. Volgens deskundigen zijn songteksten over het algemeen een manier om persoonlijke ervaringen, belastende ervaringen en gevoelens als frustratie of woede te verwerken.

Volgens bevindingen van de Berlijnse Staatsraad voor Muziek neemt het zingen in gezinnen met jonge kinderen af, aldus Akkermann. Waarschijnlijk geldt dit ook voor slaapliedjes. De redenen daarvoor zijn onduidelijk. Aan een gebrek aan kennis ligt het zeker niet: veel mensen herinneren zich nog slaapliedjes uit hun eigen kindertijd, zoals het huidige project "Berlin Falls Asleep" laat zien. Volgens Akkermann worden in Berlijn slaapliedjes verzameld van mensen uit meer dan 170 landen.

De positieve invloed van gezongen liedjes op het welzijn van baby's blijkt uit de resultaten van een onderzoek dat is gepubliceerd in het tijdschrift "Child Development". Toen moeders en andere verzorgers via een muziekprogramma op hun smartphone werden aangemoedigd om meer voor hun baby's te zingen, zagen ze dat hun baby's zich beter voelden. Intuïtief gezien werd zingen vooral gebruikt om te kalmeren. Mogelijk is het, net als nauw huidcontact, gunstig voor zowel de baby als de verzorger, vermoedt het team onder leiding van Eun Cho van de Yale Universiteit in New Haven.

Volgens de onderzoekers is zingen een universeel toegankelijke praktijk voor ouders over de hele wereld, waarvoor geen speciale apparatuur of training nodig is. "Voor kinderartsen en professionals die met gezinnen werken, is het een praktische en toegankelijke strategie om meer samen met het kind te zingen om het welzijn van het kind te bevorderen."

De Spaanse dichter Rodrigo Caro (1573-1647) beschreef slaapliedjes als "de moeders van alle liederen en het lied van alle moeders". Dat weerspiegelt duidelijk hun bijzondere betekenis, aldus Aubinet. Volgens zijn analyse worden in 97 procent (bijna alle) van de 124 onderzochte culturen liedjes gebruikt om kinderen te helpen in slaap te vallen. 78 procent heeft een specifiek repertoire van slaapliedjes, terwijl anderen gebruikmaken van andere muziekvormen, van populaire muziek tot religieuze liederen, improvisatie en neuriën.

Volgens Aubinet bestaat er bij de Sami, een inheems volk in Noord-Europa, een bijzondere traditie: elk kind krijgt zijn eigen melodie die de identiteit van het kind bepaalt, de zogenaamde Dovdna. Soortgelijke tradities van individuele liederen bestaan ​​ook bij de Inuitculturen in Alaska, Canada en Groenland, en bij de inheemse bevolking van Siberië.

Typisch voor veel Noord- en West-Europese landen zijn daarentegen vrolijke, hoopvolle liederen. "In de 19e eeuw werden de teksten van slaapliedjes in West-Europa steeds zachter en zoeter", zegt Aubinet. Dit weerspiegelt een nieuw, romantisch beeld van kinderen als onschuldige wezens. Zo ontstonden enkele van onze beroemdste slaapliedjes, waaronder Brahms' 'Slaapliedje opus 49', dat in talloze speeldoosjes te vinden is.

Er is echter weinig idyllisch te vinden in de Japanse slaapliedjes van het begin van de 20e eeuw, legt de musicoloog uit. Ze zeggen bijvoorbeeld dat als een kind huilt, het in een strozak wordt gestopt en ondergedompeld in water. Meisjes uit arme gezinnen die als kindermeisjes werkten in rijke families, verwoordden hun frustraties over hun harde leven in de songteksten.

"Waar heb ik je voor nodig, kleine vriend, mijn lieve jongen, mijn geliefde zoon? Voor mij - een meisje, een dwaze ziel, een moeder zonder trouwring?" zegt een slaapliedje uit Slovenië. Het vertelt het verhaal van een jonge moeder met een ongewenst, buitenechtelijk kind. "Het is een vorm van rouw die wijdverbreid is", legt Aubinet uit.

Volgens musicoloog Akkermann is een actuele trend dat volwassenen steeds vaker muziek gebruiken als slaapmiddel. Sommige mensen vallen inderdaad sneller in slaap, hoewel het onduidelijk is of dit komt door de muziek zelf of door het vaste ritueel van het luisteren naar muziek voor het slapengaan. "Slaaprituelen hebben over het algemeen een zeer positief effect."

Over het algemeen worden slaapliedjes niet alleen voor baby's gebruikt: ook koningen en andere heersers zongen hun dienaren voor hen, legt Aubinet uit. En soms worden ook dieren toegezongen. In sommige culturen in Mongolië en andere delen van Azië worden slaapliedjes gezongen voor schapen. In Schotland bestonden in de 19e eeuw de zogenaamde Taladh-Bleoghain-liederen. Deze werden gezongen voor vee om hen te kalmeren.

Dit artikel is automatisch vertaald, lees hier het originele artikel.