Minder liefde per favoriet
De eerste Duitser met een Italië-fetisj was waarschijnlijk Goethe. Als hij Instagram had gehad, had hij elke minuut verhalen van zijn Italiaanse reis gepost met de hashtags #dolcevita, #zuvinosagichnieno, #italienischereise. Misschien was hij zelfs elke dag live gegaan om zijn Eat, Pray, eh, Write, Love-momenten met ons te delen. Dankzij Italië was hij aan zijn creatieve dip ontsnapt. Eindelijk!
"Ken je het land waar de citroenen bloeien?" schreef hij in zijn gedicht Mignon. Ja, ik weet het; mijn familie komt daar vandaan. En weet je wat? Ik ben het geïdealiseerde beeld dat je van Italië hebt helemaal zat. En van citroenen ook!
Iemand anders had er vóór mij genoeg van. In de jaren 80 schreef de naar Duitsland geëmigreerde Italiaanse dichter Gino Chiellino een parodie op het beroemde gedicht "Mignon" uit Wilhelm Meisters Leerlingschap van Goethe. Als deze regels de tekst van een rapnummer waren, zou Chiellino's gedicht ook een goede disstrack kunnen zijn:
Kent u een land waar het leven goedkoop is, heel goedkoop voor u?
en ook de zon?
Ziet u het land waar u doorheen wandelt, met de film in uw hoofd en de camera om uw nek, afgeschermd door uw zonnebril?
Vrouwen aan de rivier, mannen op het plein , kinderen die in het zand spelen, sluwe gezichten op lichtgevende glijbanen bevredigen je esthetische verlangen naar armoede.
Nee, dit is niet het land waar gastarbeiders floreren!
De titel van het gedicht is “Lullige Gezichten (voor JWvG in volle woede)” en het werd in 1984 gepubliceerd in Chiellino’s dichtbundel “Mijn vreemde alledaagse leven”.
Waarom begin ik hiermee? Omdat het gedicht destijds kritiek leverde op iets wat me vandaag de dag nog steeds regelmatig irriteert: de geromantiseerde kijk die Duitsers op Italië hebben. De verschillen met nu zijn duidelijk: Italië is niet langer een van de goedkoopste vakantiebestemmingen, mensen kijken naar Instagram Reels in plaats van dia's, en de sociale omstandigheden in Italië zijn veranderd. Duitsland is ook veranderd: de Italiaanse gastarbeiders, die vroeger "spaghetti-eters" werden genoemd, zijn nu zoiets als de favoriete migranten van de Duitsers geworden. "Jullie zijn geen echte buitenlanders" – zoiets heb ik ook wel eens gehoord. Duitsers zijn dol op spaghetti-ijs (dat overigens in Mannheim is uitgevonden), ze weten wat een courgette is, dankzij de gastarbeiders, en ze hebben talloze amore -bekers van een Berlijns merk in hun keukenkastjes staan.
Vorig jaar kozen zo'n zes miljoen Duitsers Italië als vakantiebestemming. Sommigen reizen om Goethe en Bachmann te zien. Anderen zoeken de perfecte carbonara. Elk jaar maken Duitsers pelgrimstochten naar het Gardameer of scheuren ze over de Autostrada del Sole . Italië dient als projectiescherm voor alles wat Duitsland mist: mooi weer, de zee en lekker eten.
"Italiaans verlangen" is een woord dat alleen in het Duits bestaat. Het is zo Duits dat zelfs Friedrich Merz het gebruikt. Tijdens zijn inauguratiebezoek aan Rome zei hij: "Het heeft altijd een beetje in het Duitse DNA gezeten; de afgelopen jaren en decennia is Italië altijd een beetje een verlangend land geweest voor Duitsers." Historisch en politiek gezien is dit verlangen misschien niet altijd de beste beslissing geweest, maar het is oké.
Er is stilzwijgend overeengekomen dat het taboe is om mensen in small talk naar hun afkomst te vragen. Je doet het niet. Het risico om er je voet in te zetten is te groot. Als ik mensen ontmoet op feestjes, tentoonstellingen of verjaardagen, is het anders. Ze horen mijn naam en vragen dan of ik uit Italië kom. Ik antwoord altijd: "Mijn familie, ik ben opgegroeid in München." Ik heb geen zin om mijn familiegeschiedenis te vertellen aan mensen die ik nog maar een paar minuten ken. Maar mijn zorgen zijn ongegrond. Er gebeurt iets heel anders: Ornella, mijn naam, is zo aangrijpend dat mijn gesprekspartners mentaal inzoomen op hun laatste vakantie in Bella Italia . Hun gezichten verzachten. Ze glimlachen. En dan volgt er een preek over de Italiaanse vakantie die minstens 45 minuten duurt: "We zijn daar ooit helemaal naartoe geweest. Helemaal naar het zuiden; het is daar anders, de mensen, de natuur, alles. Fantastisch. Maar al die rotzooi is verschrikkelijk." Meestal hebben ze het over een of andere Gianni die heel aardig was, "ook al sprak hij geen Engels."
Ik knik en glimlach. Ik ben nog nooit op veel van de plekken geweest waar mensen me over vertellen. Waarom denkt iedereen dat Italianen elk klein stadje in Italië kennen? De helft van mijn leven ben ik alleen op Sicilië geweest, waar mijn familie vandaan komt. En daar waren het vooral verplichtingen. Mijn zomervakanties waren ook vakanties, maar dan met bezoeken aan begraafplaatsen en familie die ruzie maakten om een stukje land. Ik ken Italië, vooral Zuid-Italië, goed; ik kom er vaak en heb het land bestudeerd, zowel op de universiteit als in mijn werk. Maar dat betekent ook dat ik dit land niet in de eerste plaats als vakantiebestemming ervaar, maar ook met al zijn andere ruwe kantjes. Met meer realiteit. En minder citroenen.
Iets wat mensen vaak vergeten tijdens een vakantie in Italië: klimaatverandering wordt daar elke zomer merkbaarder en het Middellandse Zeegebied is warmer dan ooit tevoren. De hitte zorgt voor stroomuitval in de steden. Onlangs werd onthuld dat de extreemrechtse regering onder leiding van Giorgia Meloni journalisten in de gaten hield met spyware. In juni riepen rechtse politici de bevolking op om niet mee te stemmen in het referendum over snellere naturalisatie en sterkere werknemersrechten. Ook in Italië is onlangs een controversieel veiligheidsdecreet van kracht geworden. Critici zien het als een aanval op fundamentele democratische rechten. En alsof dat nog niet genoeg is, sluit Meloni twijfelachtige deals met Albanië om daar asielprocedures te voeren. Friedrich Merz vindt dat leuk. Ik heb buikpijn.
Voordat het helemaal ongemakkelijk wordt, terug naar het verlangen: geef toe, toen je de naam las en Ornella zag, dacht je aan actrice Ornella Muti. Nietwaar? Dan ben je waarschijnlijk te jong. Nadat ik mezelf met mijn voornaam heb voorgesteld, reageert ongeveer één op de twee mensen zo: "Ahhh Orrrrrnella (ze rollen en benadrukken de r ), wat een prachtige naam. Ornella Muti, je kent haar toch wel? Een fantastische vrouw!" Sommigen vragen zelfs of ik naar Muti ben vernoemd. Velen beschouwden haar destijds als een sekssymbool, wat de situatie voor mij niet bepaald makkelijker maakt, vooral omdat ik te jong ben om het Muti-tijdperk actief te hebben meegemaakt. Het banale antwoord: Nee, mijn ouders vonden de naam gewoon prachtig.
De beslissing van mijn ouders om me deze voornaam te geven, leidde tot een familieruzie. Mijn vader en moeder waren het er niet mee eens dat ik, vooral in Zuid-Italië, dezelfde voornaam kreeg als mijn grootmoeder. Mijn ouders waren het zat. Het werd als een belediging gezien. Zoveel voor de gelukkige Italiaanse familie.
Ik wil niet dat iemand nu minder van Italië houdt. Ik hou er zelf ook heel erg van. Maar het kan geen kwaad om de film in je hoofd uit te zetten en je telefooncamera niet op elke gepensioneerde die je in Napels tegenkomt te richten. De pasta-en-dolce-vita-hype wordt ook aangewakkerd door beelden. Vooral tegenwoordig door fotografen zoals Sam Youkilis, die het veronderstelde alledaagse leven en het licht in het zuiden vastlegt op Instagram. Ook ik kijk graag naar zijn foto's en video's. Vooral in de winter. Ook ik ben op zoek naar schoonheid, naar warmte. En het klopt dat Italië op dat gebied veel te bieden heeft.
Zulke beelden dragen echter bij aan de verspreiding van stereotypen. Als je het verhaal van Sam Youkilis volgt, zitten Italianen in Napels constant op plastic stoelen aan zee, laten ze tomaten rijpen in de zon, zoenen ze onevenredig vaak, of hangen ze rond in een bar, de ene espresso na de andere drinkend. Ja, er is een beetje van dit Italië. In de zomermaanden. Maar als je naar deze foto's kijkt, zou je denken dat Italië het hele jaar door alleen bestaat uit juli en augustus en dolce vita , het zoete leven.
Wat is Dolce Vita precies? Wat laten de foto's en video's van Sam Youkilis op Instagram ons zien? Onze eigen foto's van een vakantie in Italië, die allemaal op de een of andere manier op elkaar lijken? Dolce Vita is de naam van de film uit 1960 van Federico Fellini. De hoofdrollen werden gespeeld door Anita Ekberg en Marcello Mastroianni. Fellini's film gaat over het losbandige leven van de high society in Rome in de jaren 50. De zwaarte van de existentiële levensvragen, van de realiteit, zweeft de hele tijd boven de lichtheid van de film. Maar dat is moeilijk te verkopen. Mensen willen tenslotte Italiaanse lichtheid.
Het is dus niet meer dan logisch dat de mythe van Dolce Vita is gemuteerd tot een marketingtool voor restaurants, auto's, kleding, eten en drinken. Ook in Italië gebruiken ze het, en niet bepaald spaarzaam. Overal waar ik kijk, krijg ik Dolce Vita voorgeschoteld in de vorm van citroenen. Ik kan Italië niet eens meer zien door al die citroenen. Op elke Italiaanse markt: tafelkleden met citroenen, koelkastmagneten met citroenen, strandtassen met citroenen. Waar aanbod is, moet vraag zijn. Is dat wat je wilt?
Het zoete leven wordt meestal geleefd door vakantiegangers tijdens de twee weken per jaar die ze in Italië doorbrengen. Misschien wordt het zoete leven ook geleefd door Duitsers (noemt men dat dan de Duitse Vita?), Amerikanen en Engelsen, die huizen in Italië kopen en daar hun Dolce Vita tweede huis opzetten. De Dolce Vita in het alledaagse Italiaanse leven ziet er echter zo uit: Gelukkig is hij die een baan heeft. Het gemiddelde netto verdiende inkomen in Italië bedroeg in 2023 ongeveer 24.207 euro, waarmee Italië onder het Europese gemiddelde van 28.217 euro ligt. Ter vergelijking: in Duitsland was dat 38.000 euro. Zwitserland staat op de eerste plaats met ongeveer 85.000 euro. De jeugdwerkloosheid is hoog in Italië. Het aantal jongeren, meestal goed opgeleid en met een diploma, dat het land vandaag de dag verlaat, schommelt jaarlijks tussen de 70.000 en 100.000. Hun families missen hen. Het jonge Italië dat je in de zomer ervaart, bestaat niet het hele jaar door. Jongeren keren alleen in de zomermaanden terug om hun familie te bezoeken.
Terug naar vakantie: het Italiaanse dagblad "La Repubblica" meldde onlangs dat ongeveer acht miljoen Italianen zich dit jaar om financiële redenen geen zomervakantie kunnen veroorloven. Dus terwijl we door een roze bril kijken naar de inwoners van Napels die beroemde Instagram-fotografen ons laten zien, moeten we ook in gedachten houden dat velen van hen zelden de mogelijkheid hebben om ergens anders dan thuis op vakantie te gaan.
Ik kom dit geromantiseerde verlangen naar Italië niet alleen tegen op sociale media of in gesprekken. Ik woon in München, en de inwoners van München noemen hun thuisstad vol passie de noordelijkste stad van Italië. Helaas werd München onlangs uitgeroepen tot de meest onvriendelijke stad ter wereld. En wel door expats, dat wil zeggen mensen uit het buitenland die voor hun werk in München wonen. De perceptie van anderen en de perceptie van zichzelf kunnen nauwelijks verder uit elkaar liggen.
Genoeg geklaagd – geniet nog steeds van Italië. Met liefde , maar ook met een kleine reality check in gedachten. En je kunt niet anders dan blij zijn dat een gepassioneerde Italiaanse vrouw je op het rechte pad heeft gezet!
süeddeutsche
