Mickaël Correia: Het onderzoek dat onthult hoe de klimaatramp wordt verdoezeld

Climate Criminals: The Multinationals That Are Devastating the Planet is het nieuwste boek van de Franse journalist Mickaël Correia , uitgegeven door Altamarea en vertaald door Miguel Tomás Sampedro. Het is een onderzoek dat, met voor- en achternaam, de grote bedrijven blootlegt die verantwoordelijk zijn voor de ecologische en sociale ondergang waarmee de planeet te kampen heeft.

Correia duikt in openbare rapporten, toespraken van CEO's en aandeelhoudersnotulen om te laten zien hoe bedrijven als Saudi Aramco, Gazprom en TotalEnergies volledig ongestraft opereren. Hoewel de gegevens openbaar zijn, ligt het echte obstakel – zo beweert hij – niet bij de bedrijven zelf, maar bij de staten die hen beschermen en verzwijgen.

Van diplomatieke lobby's tot toespraken die greenwashing promoten – de strategie om milieuvriendelijk over te komen terwijl je meer vervuilt – het boek ontkracht het dominante narratief dat individuele consumenten de schuld geeft, terwijl grote uitstoters hun business blijven uitbreiden. Een meedogenloze röntgenfoto van het wereldwijde fossiele kapitalisme.

–Wat was het grootste obstakel bij het onderzoeken van bedrijven die de planeet vervuilen?

– De waarheid is dat ik geen serieuze obstakels ben tegengekomen, omdat alles "buiten" is, om het zo maar te zeggen. Niets blijft verborgen: bedrijven communiceren hun plannen duidelijk in hun rapporten, op aandeelhoudersvergaderingen of in hun CEO-toespraken. Terwijl het IPCC waarschuwt dat er al zoveel energie-infrastructuur aanwezig is dat we een temperatuurstijging van meer dan +1,5 °C zullen overschrijden, en het Internationaal Energieagentschap sinds 2021 herhaalt dat het openen van nieuwe olie- of gasbronnen ons ervan weerhoudt om in 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, blijven de energiegiganten doen alsof er niets is gebeurd. Elke maand scheppen ze op over de ontdekking van een nieuw veld, zoals een voor de kust van Namibië of een gasreserve in Qatar. Zelfs Gazprom verwelkomde me in hun kantoor aan de Champs-Élysées in Parijs om uit te leggen dat hun gas "goed" is omdat het goedkoop en overvloedig aanwezig is. De grootste hypocrisie en misinformatie komen van staten. In internationale fora presenteren ze zich als "groen", maar achter de schermen blijven ze vervuilers steunen. Frankrijk loopt bijvoorbeeld voorop in het discours over het afbouwen van fossiele brandstoffen, maar in de praktijk lobbyt een op de drie Franse ambassades wereldwijd voor TotalEnergies. Tijdens de COP28 in Dubai gaf de Franse regering de CEO van TotalEnergies een speciale vergunning om deel te nemen aan klimaatonderhandelingen op hoog niveau.

– Hoe hebt u de gegevens geverifieerd als bedrijven als Saudi Aramco en Gazprom zo ondoorzichtig zijn?

– Het is duidelijk dat bedrijven zoals Gazprom en Aramco hun uitstoot van broeikasgassen onderschatten. Maar gelukkig zijn er wetenschappers, onafhankelijke denktanks en ngo's die enorm veel werk verrichten in het monitoren en onderzoeken van de sector. Een manier die ik gebruikte, was om een fossiele-brandstofproject te analyseren: welke impact het heeft op het klimaat en het milieu, hoeveel mensen er werken, welke banken het financieren en welke staten het steunen. Op die manier kun je stukje bij beetje, als een puzzel, een zeer nauwkeurig en gedocumenteerd beeld schetsen van wat ik "fossiel kapitalisme" noem.

–Je hebt besloten de verantwoordelijken bij naam te noemen: Was je bang voor juridische of diplomatieke gevolgen?

–Het was geen ethische kwestie, maar een journalistieke noodzaak. Ja, er werd besloten om namen te noemen, maar vooral om uit te leggen wie ze zijn: Wie is Amine Nasser, CEO van Aramco? Welke connectie heeft Alex Miller, CEO van Gazprom, met Poetins entourage? Deze mensen hebben een zeer heftige retoriek in het licht van de klimaatchaos. Nasser zegt dat olie nodig is om de opwarming van de aarde tegen te gaan. Pouyanné (TotalEnergies) beweert dat olie dankzij plastic een toekomst heeft. Het is puur cynisme. Maar afgezien van de namen wilde ik laten zien wat hun macht onderbouwt: Wat is een gaspijpleiding? Hoe werkt een kolencentrale? Waar bevinden zich de petrochemische complexen? Ik probeerde deze fysieke infrastructuur zichtbaar te maken die vandaag de dag het leven op aarde bedreigt.

–Als 70% van de emissies afkomstig is van slechts 100 bedrijven, waarom wordt er dan zoveel nadruk gelegd op ‘individuele verantwoordelijkheid’?

– Al 30 jaar heerst er een dominant verhaal: dat het stoppen van de klimaatcrisis afhangt van het veranderen van onze persoonlijke gewoonten. Overheden en zelfs milieuorganisaties herhalen dat we met kleine, individuele "groene gebaren" de planeet kunnen redden. Sterker nog, het idee van een "koolstofvoetafdruk" werd gepromoot door een reclamebureau dat door BP was ingehuurd om mensen te laten geloven dat het probleem niet bij bedrijven ligt, maar bij consumenten. Individuele gebaren hebben misschien symbolische waarde, maar ze weerspiegelen vooral een liberale logica: het individualiseren van verantwoordelijkheid. Alsof racisme of seksisme persoonlijke kwesties zijn, terwijl het in werkelijkheid machtsstructuren zijn. Hetzelfde gebeurt met klimaatverandering. Deze individualistische benadering verhult de werkelijke verantwoordelijken. Daarom weet niemand wie Saudi Aramco, Gazprom of China Energy zijn. Maar als deze drie bedrijven een land zouden zijn, zouden ze de derde grootste uitstoter ter wereld zijn, na China en de VS.

–Waarom verschijnen de gezondheidsgevolgen van klimaatverandering zo zelden in de reguliere Europese media?

– Omdat ze de armsten, de meest kwetsbaren en mensen in het mondiale Zuiden het hardst treffen. In de afgelopen 30 jaar kwam 79% van de sterfgevallen en 97% van de mensen die getroffen werden door klimaatrampen uit het mondiale Zuiden. En de mainstream media maalt er niet om. Dit jaar was er bijvoorbeeld meer aandacht voor het afgebrande huis van Paris Hilton in Malibu dan voor de hittegolf in India, die tientallen levens kostte en miljoenen mensen trof.

–Reproduceert de klimaatcrisis koloniale, racistische en patriarchale logica’s?

– Ze reproduceert ze niet alleen, ze bouwt erop voort. Het negeren van de racistische en koloniale component van de klimaatcrisis is het ontkennen van de wortels ervan. De fossielebrandstofindustrie wordt in stand gehouden door een koloniaal extractivistisch model: grondstoffen worden geplunderd uit het Zuiden – de landen die het hardst getroffen worden door klimaatverandering – terwijl deze landen nauwelijks uitstoten. In het Noorden worden niet-blanke bevolkingsgroepen het zwaarst getroffen. In de VS heeft een Afro-Amerikaan 54% meer kans om last te hebben van vervuiling dan een blanke. Er is ook een genderdimensie: onderzoek toont aan dat mannen een 16% grotere CO2-voetafdruk hebben dan vrouwen, deels vanwege gewoonten die verband houden met toxische mannelijkheid, zoals het bezitten van grote auto's of het eten van meer vlees.

– Welke verantwoordelijkheid hebben de banken en fondsen die deze industrieën financieren? Waarom is er geen internationaal toezicht?

–Sinds het Klimaatakkoord van Parijs in 2015 hebben de 65 grootste banken ter wereld $ 7,9 biljoen geïnvesteerd in de fossiele-brandstofindustrie. JP Morgan Chase loopt voorop. De reden is simpel: de bank blijft zeer winstgevend. Alleen al in 2022 verdienden TotalEnergies, Shell, BP, Chevron, ExxonMobil en Aramco $ 340 miljard. TotalEnergies investeert bijvoorbeeld twee euro in olie of gas voor elke euro die het in hernieuwbare energie investeert en keert drie euro uit aan zijn aandeelhouders.

–De prognoses voor 2030 en 2040 overtreffen de afspraken in Parijs. Was dit een opzettelijke mislukking?

–Deze bedrijven hebben er bewust voor gekozen het Klimaatakkoord van Parijs, dat door bijna 200 landen is ondertekend, te saboteren. Ze negeren alle wetenschappelijke waarschuwingen, ook al weten ze al sinds de jaren 60 dat hun activiteiten het klimaat schaden. De fossiele-brandstofsector heeft ervoor gekozen de leefbaarheid van de planeet te vernietigen en de meest kwetsbaren in gevaar te brengen om de winsten van een paar aandeelhouders te beschermen. Daarom gebruik ik de term "klimaatcriminelen": het is geen provocatie, het is een objectief feit.

– "Klimaatgeweld" wordt vaak omschreven als een stille oorlog. Heeft dit concept vandaag de dag politieke of juridische betekenis?

– Nee, helaas ontbreekt het volledig in politieke taal. En toch bevinden we ons midden in het "Drill baby drill"-tijdperk (meer oliewinning, zoals Trump voorstelt), of regeringen zoals die van Lula, die in juni vergunningen verleenden voor olie-exploratie voor de kust en COP30 zullen organiseren. Veel grote oliemaatschappijen (BP, Chevron, Shell, TotalEnergies, enz.) worden momenteel echter geconfronteerd met meer dan 100 klimaatgerelateerde rechtszaken, waarvan de meeste in de VS. Sinds het Klimaatakkoord van Parijs is het aantal rechtszaken bijna verdrievoudigd. Deze rechtszaken leggen de leugens van greenwashing bloot: beweringen dat ze "neutraliteit in 2050" zullen bereiken of dat gas een overgangsenergie is. Deze rechtszaken zijn cruciaal omdat ze kunnen leiden tot boetes van miljoenen dollars die aandeelhouders schaden.

–Hoe gaan wij in het Zuiden om met deze bedrijven, als zelfs progressieve regeringen toegeven aan extractivisme?

We moeten een internationalistische ecologie opbouwen: afstappen van fossiele brandstoffen met solidariteit tussen Noord en Zuid. Noordelijke landen beweren te "decarboniseren", maar blijven olie en gas importeren uit het Zuiden. Erger nog, hun energietransitie is gebaseerd op de exploitatie van lithium of uranium in Zuidelijke landen. Frankrijk heeft bijvoorbeeld weinig binnenlandse emissies, maar TotalEnergies is een koploper in fossielebrandstofprojecten in Afrika, en Eramet wint lithium in Indonesië en Argentinië onder rampzalige omstandigheden voor de productie van Europese elektrische auto's. Afstappen van fossiele brandstoffen is een beslissing voor het klimaat, maar ook voor mensenrechten en wereldwijde rechtvaardigheid.

–Kunnen we na dit alles optimistisch zijn?

In deze tragedie schuilt iets dat hoop kan aanwakkeren: de uitfasering van fossiele brandstoffen verenigt vele strijdpunten. Het is een zaak van Noord-Zuid-rechtvaardigheid, klassengericht (omdat de armsten meer lijden), feministisch (mannen vervuilen meer en vrouwen zijn kwetsbaarder), antiracistisch, antikoloniaal en ook antifascistisch. Vandaag de dag zien we hoe steeds autoritairdere regimes – Trump, Orbán, Poetin – het extractivistische model krachtig verdedigen. Daarom is de strijd tegen klimaatverandering ook een strijd voor democratie en vrijheid. Het redden van de leefbaarheid van de planeet staat op het kruispunt van alle emancipatiestrijd. En daarin schuilt reden tot hoop. Want hoop is ook politiek.

Klimaatcriminelen, door Mickaël Correia (Altamarea)