Wonen: wanneer ellende ophoudt te rijmen en werkelijkheid wordt

Tegenwoordig is het onderwerp huisvesting een terugkerend gespreksonderwerp in belangrijke besluitvormingscentra. Dat is geen toeval. Wonen is een vast thema geworden op de politieke en media-agenda's, en vooral in het leven van burgers. En waarom? Omdat het een reëel, voelbaar en steeds ernstiger probleem is.

Wonen rijmt op stress – en dit rijm, dat misschien puur toeval leek, is een getrouwe weerspiegeling geworden van wat mensen ervaren. Hoewel de woorden alleen fonetisch overeenkomen, zijn hun betekenissen nu ongetwijfeld met elkaar verweven. Het zoeken naar een huis in Portugal is voor veel mensen een bron van angst, onzekerheid en frustratie.

De waarheid is dat het woningprobleem niet nieuw is, maar het is zichtbaar verergerd. En de vraag rijst: zijn er dan geen huizen? Is er geen animo om te verkopen of te verhuren? Ja, er zijn huizen. En er is een animo om ze te koop aan te bieden, zowel te koop als te huur. Maar het probleem zit dieper: wantrouwen tussen partijen. Tussen huurders en huurders, tussen verkopers en kopers. Dit wantrouwen is de drijvende kracht achter een al te bureaucratisch en vaak verstikkend systeem.

Bureaucratie, wantrouwen en obstakels

Voor degenen die een woning aanbieden – vooral bij huur – is er constante angst. Er rijzen vragen over wie de geïnteresseerde partij is, of ze te goeder trouw handelen, of ze op tijd betalen, of ze zich aan het contract houden, of het huis zelfs bewoond zal worden door mensen die niet in de overeenkomst genoemd worden. Deze wantrouwige omgeving leidt tot een reeks eisen: inkomensverklaringen, loonstrookjes, belastingaangiften van de Belastingdienst, kopieën van identiteitsbewijzen, garantstellers en zelfs persoonlijke gesprekken om het karakter van potentiële huurders te beoordelen.

Deze eisen lijken op het eerste gezicht misschien begrijpelijk. Maar ze zetten huizenzoekers enorm onder druk. In Lissabon en Porto bijvoorbeeld, krijgt elke huuradvertentie binnen enkele minuten tientallen of honderden reacties. Voor verkopers of huurders is het gemakkelijk om geïnteresseerden te vinden. Maar voor wie een huis zoekt, is het sluiten van een deal bijna een onmogelijke opgave geworden.

Dit systeem is volkomen onevenwichtig: de vraag is torenhoog, het aanbod schaars, de prijzen zijn opgeblazen en de bureaucratie is buitensporig. Wie een woning nodig heeft, staat voor een hindernisbaan: tussen papierwerk, eisen en een eindeloze rij geïnteresseerden is het gemakkelijk om op te geven of kansen te missen.

Hoe zit het met jongeren?

De situatie is nog zorgwekkender als we het hebben over ontheemde studenten. Een jongere die aan de universiteit begint, ver van zijn ouderlijk huis, vindt een markt die volledig buiten zijn bereik ligt. Er worden exorbitante prijzen gevraagd voor piepkleine appartementen. Een kamer in grote steden kost maar liefst 500 euro. Hoe kan een jongere comfortabel studeren als hij niet over de middelen beschikt om te leven?

We kunnen de toegang tot hoger onderwijs niet langer afhankelijk laten zijn van de financiële draagkracht van gezinnen. Het is onacceptabel dat iemand stopt met school omdat hij of zij zich geen kamer kan veroorloven.

Hoe zit het met jonge werknemers? Degenen die voor het eerst het ouderlijk huis verlaten en autonomie, onafhankelijkheid en een eigen plek willen? Hoe kunnen zij drie maanden huur vooruitbetalen en een borg betalen? Hoe kunnen zij een nieuwe levensfase beginnen als hun salaris nauwelijks de initiële contractkosten dekt?

Tegenwoordig is er geen verhuur meer mogelijk zonder borg of vooruitbetaling. De financiële eisen aan het begin van het contract vormen een onoverkomelijke drempel voor starters. En dan hebben we het niet over luxe, maar over basisbehoeften: een dak boven je hoofd, een huis, een plek om te wonen.

Een onhoudbare markt

Het valt niet te ontkennen: de markt is volledig opgeblazen. Er is te veel vraag, te weinig kwalitatief aanbod, en een bureaucratie die iedereen wegjaagt die niet de tijd, middelen of het geduld heeft om het proces te doorlopen. Degenen met betere voorwaarden winnen. Degenen zonder betere voorwaarden blijven achter.

Daarom hebben we echte, praktische en eerlijke oplossingen nodig. En gelukkig zijn er positieve voorstellen en voorbeelden die navolging kunnen en moeten krijgen.

De regering onder leiding van de Democratische Alliantie heeft onlangs een reeks concrete maatregelen gepresenteerd om ontheemde jongeren en studenten te ondersteunen bij het vinden van huisvesting. Tot de aangekondigde initiatieven behoren:

Vrijstelling van IMT en zegelrecht bij de aankoop van een eerste woning door jongeren tot 35 jaar;

Het opzetten van een programma ter ondersteuning van de borgsom in het kader van huurwoningen voor jongeren;

De toepassing van een verlaagd btw-tarief (6%) op renovatiewerken aan onroerend goed;

Het afschaffen van maatregelen zoals gedwongen huurbevriezing en gedwongen verhuur van leegstaande panden;

De vaststelling van de doelstelling om tegen 2029 59.000 sociale huurwoningen te bouwen;

Verdubbeling van het aantal beschikbare bedden voor studenten door renovatie van gebouwen en het aangaan van partnerschappen met lokale overheden en particuliere instanties.

Deze maatregelen tonen aan dat het mogelijk is om overheidsbeleid te ontwerpen met een strategische visie, verantwoordelijkheid en maatschappelijke gevoeligheid.

Het is ook belangrijk om te benadrukken dat volgens recent door de overheid vrijgegeven gegevens, als onderdeel van het Herstel- en Veerkrachtplan (RRP), al 10.000 woningen zijn opgeleverd en dat er nog eens 8.000 gepland staan voor het einde van het jaar. Deze woningen zijn voornamelijk bedoeld voor kwetsbare gezinnen, jongeren en studenten, wat de inzet van de overheid weerspiegelt om te zorgen voor fatsoenlijke en betaalbare huisvestingsoplossingen.

Maar het is niet alleen op nationaal niveau dat dingen anders kunnen.

Moesson: een voorbeeld dat navolging verdient

De gemeente Monção is een succesverhaal. Met een investering van € 4,3 miljoen in het programma 1st Right tussen 2019 en 2025 werden tientallen woningen gerenoveerd en meer dan 300 mensen in kwetsbare woonsituaties ondersteund. Lokale programma's zoals "Monção Social" en "Casa Feliz" laten zien dat het mogelijk is om concrete en effectieve oplossingen te creëren, zelfs in gemeenten ver van grote stedelijke centra.

Dit voorbeeld bewijst dat het met politieke wil, nabijheid tot de bevolking en intelligent beheer mogelijk is om in de behoefte aan huisvesting te voorzien en de kwaliteit van leven van de mensen aanzienlijk te verbeteren.

Hervorming van de huisvestingsbehoeften — nu

Het is tijd om huisvesting te zien als een essentieel recht, niet als een spelletje. Het kan niet langer functioneren als een toelatingsexamen voor de universiteit, waar alleen de beste kandidaten worden toegelaten. Huisvesting is waardigheid. Het is de basis van stabiliteit. Het is het startpunt voor al het andere.

En waarom zou u niet profiteren van de samenwerking van het nieuwe Ministerie van Staatshervorming en het Ministerie van Infrastructuur om een nationaal digitaal platform te creëren dat alle burgers – studenten, jonge werknemers, gezinnen – helpt bij het zoeken naar huisvesting op een eerlijke, transparante en eenvoudige manier?

Een platform dat met behulp van nieuwe technologieën, waaronder kunstmatige intelligentie, helpt bij het kruisen van data, profielen, behoeften en beschikbaarheid, en dat bovenal vertrouwen tussen partijen bevordert. Een openbaar, toegankelijk platform waar iedereen zich beschermd voelt en waar geen ruimte is voor favoritisme of misbruik.

Het is tijd om het huisvestingsbeleid in Portugal te hervormen. Om de bureaucratie te verminderen, gelijke kansen te creëren en iedereen dezelfde kans op een woning te geven. We kunnen deze discussie niet langer uitstellen.

Ik geloof dat we met politieke moed, innovatie en een oprechte betrokkenheid bij de bevolking de fouten uit het verleden kunnen rechtzetten en een rechtvaardigere toekomst voor iedereen kunnen creëren.

Referenties: