De Kolonel en de Koning van Peter Guralnick: Hij ontdekte Elvis - maar vernietigde hem ook

Verslaving was de lijm die Elvis Presley en zijn manager 'Colonel' Tom Parker bij elkaar hield tijdens de laatste jaren van het leven van de zanger.

Twintig jaar eenzame roem en wilde extravagantie zorgden ervoor dat Elvis in 1977 moeite had om rond te komen. Om zijn entourage en de meegaande artsen die hem de drugs gaven waaraan hij verslaafd was, te betalen, moest hij gewoon blijven toeren.

Je zou denken dat een verstandige, zorgzame manager zijn cliënt naar een ziekenhuis zou hebben gestuurd om te ontgiften. Maar de 'Kolonel' had ook een verslavingsprobleem. Als hij niet op tournee was met 'mijn jongen', zoals hij Elvis noemde, ging hij zich te buiten aan gokwoede aan de roulettetafel in Las Vegas .

Honderdduizenden dollars glipten door zijn vingers. Elvis moest blijven werken om de gokverliezen van zijn manager te betalen, evenals zijn eigen spilzucht.

Tijdens zijn 21-jarige carrière verdiende Elvis miljoenen, waarvan de Colonel in 1977 50 procent voor zichzelf nam. Daarnaast waren er nog de nevenactiviteiten van de Colonel.

Elvis schreef zelf geen liedjes, maar om hem ertoe te bewegen er een op te nemen, moest de schrijver een percentage van zijn royalty's afstaan. Zo kregen Elvis' muziekmaatschappijen, naast zijn eigen royalty als zanger, een derde van Heartbreak Hotel en honderden andere nummers, terwijl de Colonel altijd een deel van Elvis' deel kreeg.

Pas later in Elvis' carrière begonnen songwriters zich te committeren. Hij wilde I Will Always Love You opnemen, maar schrijfster en zangeres Dolly Parton stond dat niet toe. Ze kende de waarde van haar lied.

En dan waren er nog die zo'n 30 films waarin Elvis speelde. Hoewel de kolonel in geen enkele filmproductie een rol speelde, leverden zijn nevencontracten hem in alle films een kantoor en een extra salaris op.

Hij was een sluw man, dat klopt, maar wie was 'Kolonel' Tom Parker eigenlijk?

Nou ja, hij was om te beginnen geen kolonel. Die eretitel was hem door gouverneurs van twee staten toegekend toen hij als promotor werkte. Hij vond het prettig. Het gaf hem een belangrijk gevoel.

Hij was ook geen Amerikaan. Hij was in feite een Nederlander. Geboren als Andreas Cornelis van Kuijk in Nederland in 1909, was hij in de jaren twintig als verstekeling naar Amerika gekomen, waar hij al snel de identiteit aannam van Tom Parker uit Huntington, West Virginia.

Hij volgde een korte carrière in het Amerikaanse leger, waarbij hij zijn Nederlandse nationaliteit verloor en als gevolg daarvan stateloos werd, omdat hij nooit de Amerikaanse nationaliteit heeft aangenomen.

Op het hoogtepunt van Elvis' carrière werd vaak de vraag gesteld waarom zijn manager hem nooit bezocht toen hij in het Amerikaanse leger in Duitsland diende, en waarom de zanger nooit door het Verenigd Koninkrijk toerde. Beide zouden onmogelijk zijn geweest, aangezien Parker nooit een paspoort had.

Parker werkte 30 jaar lang in de rondreizende kermissen in de kleine zuidelijke steden van de VS, voordat hij de overstap maakte naar muziekmanagement bij countrysterren Eddy Arnold en Hank Snow. Toen zag hij op een dag in 1955 een onbekende jongeman van 20 optreden in Louisiana en zag hij zijn toekomst.

Het duurde echter een tijdje en er was veel sluw contact met de ouders van de jongen. Maar binnen een jaar was Elvis op de nationale televisie. Een jaar later was hij de beroemdste jongeman ter wereld.

Toen ik in 1968 met Parker ontbeet in Las Vegas (hij zei: 'Ik betaal je rekening niet, want ik wil niet dat je je aan mij verplicht voelt'), was ik verbaasd over zijn lichte accent. Maar, zoals Guralnick uitlegt in dit onderzoek naar Parkers relatie met Elvis, deed de Kolonel er alles aan om zijn verleden te verbergen, tot het punt dat hij zijn moeder nooit meer zag.

Wat de Kolonel wel deed, was kopieën bewaren van elk contract en elke brief die hij ooit schreef en die aan hem gericht waren. Voor Guralnick, een uitstekende Elvis-historicus, was dit een waardevolle bron voor dit boek.

Met een kwart miljoen woorden is het zeker grondig. Het beschrijft een man die zich volledig op zijn cliënt richtte en zelfs Hollywoodproducenten en directeuren van platenmaatschappijen vertelde hoe ze hun werk moesten doen.

Voor Guralnick zou dit suggereren dat de Colonel een goede manager was. Ik ben het daar niet mee eens. De Colonel komt op mij over als een briljante promotor, vooral in de beginjaren van Elvis' succes, maar is hopeloos als het gaat om het uitstippelen van een intelligent pad door Hollywood.

Voor Parker ging het altijd om miljoenendeals. Nergens, in al zijn brieven, zien we bewijs van een meer doordachte ambitie. Integendeel.

Parker bemoeide zich nooit met wat Elvis zong, maar hij las ook nooit de filmscripts.

Toen Elvis in 1960 uit het leger kwam, was hij waarschijnlijk de populairste ster van Hollywood. Een reeks goedkope films (zoals Girl Happy, Harem Holiday en Paradise, Hawaiian Style) waarin meestal alleen de liedjes slechter waren dan de dialogen en de plot, leidde er binnen een paar jaar toe dat Elvis toegaf dat hij in Hollywood als een grap werd beschouwd.

'Ik zou niet eerlijk zijn als ik zei dat ik me niet schaamde voor sommige films waarin ik heb gespeeld, en voor sommige liedjes die ik erin heb gezongen,' vertelde hij me tijdens een interview in Las Vegas. 'Ik zou graag zeggen dat ze goed waren, maar dat kan ik niet. Ik moest ze doen. Ik heb contracten getekend.'

Maar de contracten draaiden alleen om geld. Terwijl Elvis tegen me sprak, luisterde de Kolonel zwijgend. Kun je je voorstellen dat de agenten van Paul Newman of Frank Sinatra hun cliënten contracteerden voor films zonder ooit de scripts te lezen? Dat is ondenkbaar.

Dit verhaal heeft geen happy end. De man die ze de Koning noemden, stierf in 1977 op 42-jarige leeftijd toen zijn verslaving hem een hartaanval bezorgde in zijn badkamer in Graceland.

De verslaving van de Kolonel heeft hem nooit verlaten, hoewel hij na de dood van Elvis niet langer een

Highroller. Gekwetst dat hij in de steek was gelaten toen een rechtbank in Memphis hem het beheer over alles wat met Elvis te maken had, ontnam, woonde hij nog twintig jaar in een bescheiden huis in Las Vegas.

Maar hoewel hij nog steeds de casino's bezocht, waren inzetten van $25 zijn limiet.